Ένα μεγάλο πρόβλημα που είχαν όλες οι ταινίες του εξωτερικού στην ελληνική αγορά ήταν η μετάφραση του τίτλου.
Για κάποιο λόγο, οι εταιρίες διανομής που αναλάμβαναν να επεξεργαστούν και τους υπότιτλους της ταινίας, είχαν μια διάθεση να αλλάζουν παντελώς το νόημα του τίτλου, επινοώντας έναν τελείως διαφορετικό στα ελληνικά.
Μια προφανής εξήγηση είναι πως ήθελαν να κάνουν την ταινία πιο πιασάρικη στο μάτι και το αφτί του θεατή, που πιθανόν να τσίμπαγε στο άκουσμα ενός τίτλου με υπονοούμενο, είτε ήταν πονηρό, είτε κωμικό, είτε δεν ξέρω ‘γω τι άλλο.
Μέχρι στιγμής, οι διαστημικά υπερσύγχρονοι υπολογιστές και τα πιο ιδιοφυή μυαλά του FilmBoy δεν έχουν καταφέρει να μπουν στα άδυτα του μυαλού των μεταφραστών ή έστω, να αποκρυπτογραφήσουν τα νοήματα εκείνα που υπάρχουν ανάμεσα στις γραμμές...
Υπάρχουν, λόγου χάρη, οι μεταφραστές εκείνοι που, τρόπον τινά, ακολουθούν τον αρχικό τίτλο και τον μετατρέπουν σε ένα ανάλογο στυλ.
Έτσι έχουμε ταινίες όπως το Saw που γίνεται ‘Σε βλέπω’, ή το Saw II που γίνεται ‘Σε βλέπω ξανά’ (γιατί χαθήκαμε), το Face/Off που το μάθαμε ως ‘Αδίστακτα Πρόσωπα’ και το School of Rock που μετατράπηκε σε ‘Ένα σχολείο πολύ ροκ’ (τύφλα να ‘χει η Ρόδα, Τσάντα και Κοπάνα!)
Στον ‘αντίποδα’ έχουμε τους μεταφραστές εκείνους που το πήραν εντελώς αλλιώς (...και ένα τεράστιο καρτουνίστικο ερωτηματικό εμφανίστηκε πάνω από τα απορημένα κεφάλια μας), αφού ο ελληνικός τίτλος δεν είχε να κάνει σε τίποτα με τον original ξενόγλωσσο.
Σύμφωνα με αυτό, είδαμε ταινίες όπως το Life of Bryan να κυκλοφορούν στα σινεμά και στα video clubs ως ‘Ένας προφήτης, μα τι προφήτης’, το Due Date να γίνεται ‘Μη σπρώχνεις, έρχομαι’ (που είναι ο Ζαμπούνης να σου μάθει τρόπους?), το Shanghai Noon να γίνεται ‘Ο Κινέζος θα σφυρίξει τρεις φορές’ (σαν το τραίνο) ή το Hot Shots να μεταφράζεται σε ‘Στραβοί Πιλότοι στα F16’.
Χάρη σ’ αυτή την έμπνευση που υπάρχει όσον αφορά την αστείρευτη φαντασία των μεταφραστών, πολλές ήταν οι φορές που δεν μπορούσαμε να βρούμε την ταινία που θέλαμε στο βίντεο.
Είτε γιατί μπορεί να ξέραμε τον αγγλικό τίτλο της ταινίας και στο βιντεάδικο να ήταν καταχωρημένος με το ελεεινό ελληνικό όνομα, είτε το αντίθετο, κι άντε να βγάλεις άκρη.
Όπως έχει τύχει να αναφέρω πάλι σε άλλο κείμενο, υπήρχε η τάση κατά τα 80’ς αρκετές φαρσοκωμωδίες, με ξέφρενες καταστάσεις, σεισμούς, καταποντισμούς και τα λοιπά, να δίνεται ο τίτλος ‘Το τρελό θηριοτροφείο’.
Ως επί το πλείστον, ο τίτλος συμπληρωνόταν με κάτι που έκανε το εν λόγω θηριοτροφείο, πχ …πηγαίνει διακοπές, κάνει Χριστούγεννα, πάει στην Ευρώπη και τα λοιπά.
Είχαμε γεμίσει πραγματικά με διάφορες τέτοιες εκδοχές του συγκεκριμένου ιδρύματος, που συνήθως έσπερναν την καταστροφή και το γέλιο και μάλιστα υπήρχε και αλληλεπίδραση με τον ελληνικό κινηματογράφο, αφού κι εμείς είχαμε ταινίες που έφεραν τη λέξη αυτή στον τίτλο, με τις teenage stars της εποχής όπως η Λίλα Καφαντάρη και η Σοφία Αλιμπέρτη.
Το έτερο trend του 80 ήταν ‘Η Μεγάλη των […] Σχολή’.
Αρχικά υπήρχε η ‘Μεγάλη του Γένους Σχολή’… κάποτε παλιά, ύστερα η ‘Μεγάλη των Μπάτσων Σχολή’ (Police Academy), αλλά το πως περάσαμε από το αρχαιότερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Κωνσταντινούπολης σε μια ακαδημία αστυνομίας, που προσλαμβάνει τη σάρα και τη μάρα, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά παραμένει ανεξήγητο.
Ακολούθησαν και οι αεροσυνοδοί με το Stewardess School - Academy.
Προφανώς επειδή στον τίτλο υπήρχε η λέξη Academy, σκέφτηκαν ότι πρέπει στα ελληνικά να είναι μια μεγάλη σχολή επίσης.
Δεν θυμάμαι αν υπήρχαν άλλα κινηματογραφικά επαγγέλματα που να απαιτείτο απολυτήριο ‘μεγάλης σχολής’, αλλά είναι πολύ πιθανό.
Ίδιον των μεταφραστών είναι και το υπονοούμενο στον τίτλο της ταινίας.
Μπορεί να μην έχει σχέση με τη φράση καθεαυτή, αλλά πετάει μια μικρή σπόντα για το περιεχόμενο της ταινίας.
Ο original τίτλος ήταν My step mom is an alien, αλλά ο ατσίδας (χωρίς μπλε) μεταφραστής σκέφτηκε πως αφού παίζει το sex symbol, Kim Basinger, θα κάνω ένα πονηρούλι λογοπαίγνιο.
Αλλά δεν ήταν μόνο αυτή η ταινία.
Μεταξύ άλλων είναι το Good Luck Chuck που ερμηνεύτηκε ‘Ένας για όλες’ (ευτυχώς δεν ζει ο Δουμάς), το Austin Powers: International Man of Mystery που χτύπησε τις αίθουσες ως ‘Ο Κατάσκοπος που βγήκε από το τρίο’ (όχι το σαραντατρίο), το Cruel Intentions που βαφτίστηκε ‘Ερωτικά Παιχνίδια’ (με το συμπάθειο), το Ghost όπου ο Swayze ήταν ο ‘Αόρατος Εραστής’ ή το The Wedding Planner, όπερ μεθερμηνευόμενο ‘Ο Γάμος του Εραστή μου’.
Αλλά και τα Χριστούγεννα – μιας και βγαίνουμε από γιορτές - δεν έμειναν ανέγγιχτα από αυτό.
Το Jack Frost έγινε ‘Ο Χιονάνθρωπος’, γιατί λες, αφού πρωταγωνιστεί ένας χιονάνθρωπος, άρα η ταινία θα πρέπει να λέγεται χιονάνθρωπος (μην έρθει μόνο ο Μητροπάνος και ζητάει το copyright για τον διάσημο στίχο του τραγουδιού).
Ακόμη, το The Santa Clause έγινε ‘Ο Άγιος Βασίλης μου’.
Το λογοπαίγνιο μπορεί να μην είναι εμφανές, γιατί παίζει με το Claus και το ‘clause’ που σημαίνει φράση, αλλά για τον μεταφραστή, περιέργως, εκείνο το παραπανίσιο ‘e’ αντιπροσωπεύει το ‘μου’.
Για να μην πω για το Bad Santa που έγινε ‘Ο Αϊ Βασίλης είναι σκέτη λέρα’.
Μην το παίρνεις προσωπικά, κύριε μεταφραστή.
Μια κουβέντα είπε ο αμερικάνος, δέκα εσύ.
Στην αγγλική φιλολογία, στο μάθημα της μετάφρασης και ιδίως της λογοτεχνικής, μας λέγανε ότι ο μεταφραστής ίσως είναι λίγο διχασμένος, από την άποψη ότι υπηρετεί δύο ή παραπάνω γλώσσες και πρέπει να σκέφτεται και με αυτές προκειμένου να αποδώσει τα κατάλληλα νοήματα και την αντιστοιχία τους από τη μια γλώσσα στην άλλη.
Αυτό όμως παραπάει.
Πάλι καλά που δεν είδαμε κάτι σε ‘Σκότωσε Βασίλη’ (Kill Bill), ‘Η διμοιρία της συμφοράς’ (Platoon) ή ‘Φτερωτός Εκδικητής’ (The Crow).
Μήπως, όμως, έχετε εσείς καμιά τρελή, τρελή ιδέα για μεταφρασμένο τίτλο ταινίας?
1.jpg)
