Γράφει ο Αργύρης Σταματόπουλος.
Το Πάσχα είναι μια περίοδος κατάνυξης, εσωτερικής αναζήτησης, ψυχικής κάθαρσης και πολλών κλασσικών δημιουργιών γύρω από το πρόσωπο του Μεσσία του χριστιανισμού.
Από την εποχή του βωβού κινηματογράφου μέχρι και σήμερα, ο Ιησούς έχει απασχολήσει πληθώρα σκηνοθετών και παραγωγών, δίνοντας ο καθένας τη δική του αντίληψη και εκδοχή ως τη φιγούρα του Θεανθρώπου.
Η τηλεόραση, κάθε χρόνο τέτοια εποχή, τροποποιεί το πρόγραμμα της, προκειμένου να προβάλει όσο περισσότερες ταινίες με θέμα την εποχή που έζησε και έδρασε ο Χριστός, υπενθυμίζοντας στους θεατές ότι είναι το ιστορικό πρόσωπο με τις περισσότερες απεικονίσεις στην έβδομη τέχνη.
Από την εποχή του βωβού κινηματογράφου μέχρι και σήμερα, ο Ιησούς έχει απασχολήσει πληθώρα σκηνοθετών και παραγωγών, δίνοντας ο καθένας τη δική του αντίληψη και εκδοχή ως τη φιγούρα του Θεανθρώπου.
Η τηλεόραση, κάθε χρόνο τέτοια εποχή, τροποποιεί το πρόγραμμα της, προκειμένου να προβάλει όσο περισσότερες ταινίες με θέμα την εποχή που έζησε και έδρασε ο Χριστός, υπενθυμίζοντας στους θεατές ότι είναι το ιστορικό πρόσωπο με τις περισσότερες απεικονίσεις στην έβδομη τέχνη.
Jesus of Nazareth (1977)
Και ξεκινάω με την επιτομή, το άλφα και το ωμέγα στις θρησκευτικές ταινίες, το έπος του Franco Zefirelli, Jesus of Nazareth (Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ), με τον πιο αναγνωρίσιμο Ιησού όλων των εποχών, τον Robert Powell.
Πλήθος, δε, μεγάλων ηθοποιών παρέλασαν από την κάμερα του Zefirelli, όπως ο Anthony Quinn, η Claudia Cardinale, ο Ian McShane, ο Laurence Olivier, ο Peter Ustinov, ο Michael York, ο Ian Holm, ο James Mason και ο δικός μας Γιώργος Βογιατζής, καθώς επίσης και πάρα πολλοί άλλοι.
Για το ελληνικό τηλεοπτικό κοινό, δεν νοείται Πάσχα χωρίς επεισόδια να παίζουν κάθε βράδυ τη Μεγάλη Εβδομάδα, διηγούμενα τη ζωή και τη δράση του Χριστού από τη Γέννηση ως την Ανάσταση, ενώ, σε παγκόσμια κλίμακα, ο πρωταγωνιστής έχει σχεδόν ταυτιστεί με την εικόνα του Θεανθρώπου.
Η διάρκεια της ταινίας/μίνι σειράς επιτρέπει την λεπτομερή εκτύλιξη αρκετών γεγονότων στη ζωή του Ιησού, που σε μια ταινία με κανονική διάρκεια, πιθανόν και να παραλείπονταν.
Ben Hur (1959)
Επόμενη στη λίστα δε θα ήταν άλλη από τη ταινία που φέρει το δεύτερο όνομα του Charlton Heston, Ben Hur, την υπερπαραγωγή του 1959 που συναρπάζει τους σινεφίλ μέχρι και σήμερα, 50+ χρόνια μετά.
Η ταινία ήταν από τις πιο πολυδάπανες της εποχής, με τα σκηνικά να είναι τα μεγαλύτερα που είχαν κατασκευαστεί μέχρι τότε.
Ο Ιούδας Μπεν Χουρ είναι ένας πλούσιος Ιουδαίος ευγενής, που πέφτει, εξαιτίας ενός ατυχήματος, θύμα του φιλόδοξου και αδίστακτου παιδικού του φίλου Μεσσάλα.
Μέσα από μια οδύσσεια κακουχιών και σκλαβιάς, ο Μπεν Χουρ θα ανακάμψει και θα γυρίσει στην Ιερουσαλήμ να πάρει την εκδίκηση του και να ξαναβρεί τους χαμένους δικούς του.
Το Ben Hur θεωρείται σταθμός στον κινηματογράφο, με τη σκηνή της αρματοδρομίας να είναι από τις πιο iconic του Hollywood.
Η ταινία ήταν από τις πιο πολυδάπανες της εποχής, με τα σκηνικά να είναι τα μεγαλύτερα που είχαν κατασκευαστεί μέχρι τότε.
Ο Ιούδας Μπεν Χουρ είναι ένας πλούσιος Ιουδαίος ευγενής, που πέφτει, εξαιτίας ενός ατυχήματος, θύμα του φιλόδοξου και αδίστακτου παιδικού του φίλου Μεσσάλα.
Μέσα από μια οδύσσεια κακουχιών και σκλαβιάς, ο Μπεν Χουρ θα ανακάμψει και θα γυρίσει στην Ιερουσαλήμ να πάρει την εκδίκηση του και να ξαναβρεί τους χαμένους δικούς του.
Το Ben Hur θεωρείται σταθμός στον κινηματογράφο, με τη σκηνή της αρματοδρομίας να είναι από τις πιο iconic του Hollywood.
Barabba (1961)
Ο Anthony Quinn υποδύεται τον infamous ληστή που ελευθερώθηκε από τον Πόντιο Πιλάτο, όταν οι Ισραηλινοί επέλεξαν τον Ιησού να οδηγηθεί στη σταύρωση.
Ο αντιήρωας Βαραββάς, μέσα από την ερμηνεία του Quinn, έχει γίνει μια από τις πιο iconic φιγούρες των ταινιών με θρησκευτικό περιεχόμενο.
Ένα από τα ατού της ταινίας είναι οι επικές σκηνές των μονομαχιών, οι οποίες γυρίστηκαν σε στούντιο της Cinecitta, ενώ σκηνή της μαζικής σταύρωσης έχει γυριστεί κατά τη διάρκεια αληθινής έκλειψης ηλίου.
Ο αντιήρωας Βαραββάς, μέσα από την ερμηνεία του Quinn, έχει γίνει μια από τις πιο iconic φιγούρες των ταινιών με θρησκευτικό περιεχόμενο.
Ένα από τα ατού της ταινίας είναι οι επικές σκηνές των μονομαχιών, οι οποίες γυρίστηκαν σε στούντιο της Cinecitta, ενώ σκηνή της μαζικής σταύρωσης έχει γυριστεί κατά τη διάρκεια αληθινής έκλειψης ηλίου.
Noah's Ark (1999)
Αλλά τι θα ήταν το Πάσχα χωρίς και μια κιβωτό του Νώε!
Ο λόγος για το Noa's Ark, με τον Jon Voight στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Όταν ο κόσμος έχει φτάσει στο άκρον άωτον της ασυδοσίας, ο Θεός αποφασίζει να πλημμυρίσει τα πάντα και να σώσει μόνο τον Νώε και την οικογένεια του, μαζί με ένα ζευγάρι από κάθε είδους ζώο.
Η ταινία κυκλοφόρησε το 1999 και προβλήθηκε μόνο στην τηλεόραση.
Όταν ο κόσμος έχει φτάσει στο άκρον άωτον της ασυδοσίας, ο Θεός αποφασίζει να πλημμυρίσει τα πάντα και να σώσει μόνο τον Νώε και την οικογένεια του, μαζί με ένα ζευγάρι από κάθε είδους ζώο.
Η ταινία κυκλοφόρησε το 1999 και προβλήθηκε μόνο στην τηλεόραση.
King David (1985)
Ακολουθεί το King David του 1985, με τον 'γόη' Richard Gere στον ομώνυμο ρόλο.
Η ιστορία ακολουθεί το νεαρό αγόρι που νίκησε το γίγαντα και με τα χρόνια εξελίχθηκε σε βασιλιά του Ισραήλ.
Μπορεί να μην ήταν ο Ιησούς, ωστόσο οι κριτικοί 'σταύρωσαν' και το φιλμ και τον ίδιο τον Gere, με αρνητικά σχόλια, χαμηλό box office και ένα Χρυσό Βατόμουρο για τον 'ιπτάμενο και τζέντλεμαν'.
Εφόσον, όμως, η ιστορία του Δαβίδ έχει σχέση, σαν περιεχόμενο, με το κλίμα των ημερών, είθισται να παίζει η ταινία μέσα στην Εβδομάδα των Παθών.
Η ιστορία ακολουθεί το νεαρό αγόρι που νίκησε το γίγαντα και με τα χρόνια εξελίχθηκε σε βασιλιά του Ισραήλ.
Μπορεί να μην ήταν ο Ιησούς, ωστόσο οι κριτικοί 'σταύρωσαν' και το φιλμ και τον ίδιο τον Gere, με αρνητικά σχόλια, χαμηλό box office και ένα Χρυσό Βατόμουρο για τον 'ιπτάμενο και τζέντλεμαν'.
Εφόσον, όμως, η ιστορία του Δαβίδ έχει σχέση, σαν περιεχόμενο, με το κλίμα των ημερών, είθισται να παίζει η ταινία μέσα στην Εβδομάδα των Παθών.
King of Kings (1961)
Επανερχόμαστε στον Χριστό ως κεντρικό πρόσωπο.
Μια πρωτοποριακή ταινία για την εποχή, όχι μόνο για τους χιλιάδες κομπάρσους σε σκηνές όπως η διδασκαλία στο βουνό, αλλά και για το γεγονός ότι πρωτοτύπησε με το να αποτυπώσει πλήρως τον Ιησού, σε αντίθεση με άλλες παραγωγές της εποχής που δεν έδειχναν το πρόσωπο του ξεκάθαρα, πχ στο Ben Hur, φαίνονται μόνο τα χέρια ή η πλάτη του και στο Barabbas διαγράφεται μόνο η σιλουέτα του.
Μέσω της ταινίας έλαμψε και ο ηθοποιός Jeffrey Hunter, αν και η νεανική του εμφάνιση έκανε κάποιους να δώσουν στην ταινία το άκομψο, ίσως, παρατσούκλι 'I Was a Teenage Jesus'.
Μια πρωτοποριακή ταινία για την εποχή, όχι μόνο για τους χιλιάδες κομπάρσους σε σκηνές όπως η διδασκαλία στο βουνό, αλλά και για το γεγονός ότι πρωτοτύπησε με το να αποτυπώσει πλήρως τον Ιησού, σε αντίθεση με άλλες παραγωγές της εποχής που δεν έδειχναν το πρόσωπο του ξεκάθαρα, πχ στο Ben Hur, φαίνονται μόνο τα χέρια ή η πλάτη του και στο Barabbas διαγράφεται μόνο η σιλουέτα του.
Μέσω της ταινίας έλαμψε και ο ηθοποιός Jeffrey Hunter, αν και η νεανική του εμφάνιση έκανε κάποιους να δώσουν στην ταινία το άκομψο, ίσως, παρατσούκλι 'I Was a Teenage Jesus'.
The Greatest Story Ever Told (1965)
Στον αντίποδα, τρόπον τινά, του νεανικού Ιησού, έρχεται ο λιγότερο όμορφος Ιησούς, που ακούει στο όνομα Max von Sydow.
Το The Greatest Story Ever Told ήταν η πρώτη αγγλόφωνη δουλειά του Σουηδού ηθοποιού, που αν και ήταν γύρω στα 35 τότε, έμοιαζε μεγαλύτερος ηλικιακά.
Με τον 'Ιησού' συναντιόταν για δεύτερη φορά ο Charlton Heston, όχι σαν Ben Hur, αλλά σαν Ιωάννης ο Βαπτιστής.
Ο δημιουργός George Stevens, σπατάλησε αρκετό χρόνο και χρήμα μόνο για το στάδιο του pre-production, με τη 20th Century Fox να τον πιέζει πως θα πάρει πίσω τα δικαιώματα.
Η διαδικασία της παραγωγής πέρασε από σαράντα κύματα, καθώς αναποδιές ξεφύτρωναν συνέχεια, τριπλασιάζοντας το χρόνο που είχε υπολογιστεί για το principal photography, αλλά και εξαιτίας των πάρα πολλών επαναλήψεων των σκηνών που φιλμάρανε υπό την καθοδήγηση του Stevens.
Στο τέλος το μήκος του φιλμ με το υλικό έφτασε τα 1.829 χιλιόμετρα, σχεδόν μισή η διάμετρος του φεγγαριού, και όλα αυτά για να έχει η ταινία τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που είχαν ως στόχο.
Εντύπωση μου έκανε, ως παιδί, το ότι, ενώ τέτοιες ταινίες προβάλλονταν στην τηλεόραση βράδυ, η Ωραιότερη Ιστορία του Κόσμου προβαλλόταν ενίοτε και πρωί, με το κανάλι να εκμεταλλεύεται τη μεγάλη διάρκεια της ταινίας για να καλύψει όλο τον πρωινό τηλεοπτικό χρόνο μέχρι το μεσημβρινό δελτίο ειδήσεων.
Το The Greatest Story Ever Told ήταν η πρώτη αγγλόφωνη δουλειά του Σουηδού ηθοποιού, που αν και ήταν γύρω στα 35 τότε, έμοιαζε μεγαλύτερος ηλικιακά.
Με τον 'Ιησού' συναντιόταν για δεύτερη φορά ο Charlton Heston, όχι σαν Ben Hur, αλλά σαν Ιωάννης ο Βαπτιστής.
Ο δημιουργός George Stevens, σπατάλησε αρκετό χρόνο και χρήμα μόνο για το στάδιο του pre-production, με τη 20th Century Fox να τον πιέζει πως θα πάρει πίσω τα δικαιώματα.
Η διαδικασία της παραγωγής πέρασε από σαράντα κύματα, καθώς αναποδιές ξεφύτρωναν συνέχεια, τριπλασιάζοντας το χρόνο που είχε υπολογιστεί για το principal photography, αλλά και εξαιτίας των πάρα πολλών επαναλήψεων των σκηνών που φιλμάρανε υπό την καθοδήγηση του Stevens.
Στο τέλος το μήκος του φιλμ με το υλικό έφτασε τα 1.829 χιλιόμετρα, σχεδόν μισή η διάμετρος του φεγγαριού, και όλα αυτά για να έχει η ταινία τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που είχαν ως στόχο.
Εντύπωση μου έκανε, ως παιδί, το ότι, ενώ τέτοιες ταινίες προβάλλονταν στην τηλεόραση βράδυ, η Ωραιότερη Ιστορία του Κόσμου προβαλλόταν ενίοτε και πρωί, με το κανάλι να εκμεταλλεύεται τη μεγάλη διάρκεια της ταινίας για να καλύψει όλο τον πρωινό τηλεοπτικό χρόνο μέχρι το μεσημβρινό δελτίο ειδήσεων.
Demetrius And The Gladiators (1954)
Άλλο ένα κλασσικό έργο που γέμιζε τα πρωινά, ενίοτε και τα απογεύματα, είναι το Demetrius And The Gladiators, sequel της ταινίας The Robe, με τους Victor Mature και Susan Hayward.
Ο Δημήτριος μπαίνει στην αρένα των μονομάχων και σαγηνεύεται από τη Μεσσαλίνα.
Πιο φιλική ταινία στο μάτι του θεατή σε σύγκριση με τον Χιτώνα, αφού έχει θέσει πιο ξεκάθαρα τα στερεότυπα του καλού και του κακού και της διαμάχης μεταξύ τους.
Ο Δημήτριος μπαίνει στην αρένα των μονομάχων και σαγηνεύεται από τη Μεσσαλίνα.
Πιο φιλική ταινία στο μάτι του θεατή σε σύγκριση με τον Χιτώνα, αφού έχει θέσει πιο ξεκάθαρα τα στερεότυπα του καλού και του κακού και της διαμάχης μεταξύ τους.
The Prince Of Egypt (1998)
Σταθερή αξία για την τηλεόραση, μέσα στις Άγιες μέρες, είναι και το The Prince Of Egypt, η animated εκδοχή της ιστορίας του Μωυσή.
Οι φωνές ανήκουν σε γνωστούς ηθοποιούς του Hollywood, όπως ο Val Kilmer, η Michelle Pfeiffer, ο Ralph Fiennes, η Sandra Bullock, ο Patrick Stewart και ο Steve Martin.
Σχεδιάστηκαν 1192 σκηνές, από τις οποίες οι 1180 έχουν ειδικά εφέ, ένας παράγοντας που βοήθησε πολύ τους animators ώστε να αποτυπώσουν καλύτερα κάποια σημεία όπως τις 10 Πληγές ή το χωρισμό των υδάτων της Ερυθράς Θάλασσας.
Προκειμένου, δε, η ταινία να είναι θεολογικά πιο ακριβής, ως προς την ιστορία της Εξόδου, ο παραγωγός Jeffrey Katzenberg κάλεσε μελετητές της Βίβλου, Χριστιανούς, Μουσουλμάνους και Εβραίους θεολόγους για να δώσουν τις δικές τους γνώμες.
Η ταινία ήταν εισπρακτική επιτυχία, προτεινόμενη για βραβεία Όσκαρ και Χρυσής Σφαίρας.
Οι φωνές ανήκουν σε γνωστούς ηθοποιούς του Hollywood, όπως ο Val Kilmer, η Michelle Pfeiffer, ο Ralph Fiennes, η Sandra Bullock, ο Patrick Stewart και ο Steve Martin.
Σχεδιάστηκαν 1192 σκηνές, από τις οποίες οι 1180 έχουν ειδικά εφέ, ένας παράγοντας που βοήθησε πολύ τους animators ώστε να αποτυπώσουν καλύτερα κάποια σημεία όπως τις 10 Πληγές ή το χωρισμό των υδάτων της Ερυθράς Θάλασσας.
Προκειμένου, δε, η ταινία να είναι θεολογικά πιο ακριβής, ως προς την ιστορία της Εξόδου, ο παραγωγός Jeffrey Katzenberg κάλεσε μελετητές της Βίβλου, Χριστιανούς, Μουσουλμάνους και Εβραίους θεολόγους για να δώσουν τις δικές τους γνώμες.
Η ταινία ήταν εισπρακτική επιτυχία, προτεινόμενη για βραβεία Όσκαρ και Χρυσής Σφαίρας.
The Passion of the Christ (2004)
Κι από τα eye friendly στο splatter friendly.
Φυσικά πρόκειται για το The Passion of the Christ, όπου ο Ιησούς δέχεται την περισσότερη βία και αιματοχυσία από κάθε άλλη παραγωγή.
Το πρόσωπο του Jim Caviezel δεν προλαβαίνεις να το δεις καλά, αφού στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας είναι μέσα στις πληγές και τα αίματα, κατά τη διαδικασία του βασανισμού και της σταύρωσης.
Ο σκηνοθέτης Mel Gibson δήλωσε ότι ήθελε αυτό το αίσθημα της αποτρόπαιης βίας να βγει προς τα έξω, ώστε να αντιληφθεί το κοινό το μέγεθος της θυσίας του Ιησού για την ανθρωπότητα.
Φυσικά πρόκειται για το The Passion of the Christ, όπου ο Ιησούς δέχεται την περισσότερη βία και αιματοχυσία από κάθε άλλη παραγωγή.
Το πρόσωπο του Jim Caviezel δεν προλαβαίνεις να το δεις καλά, αφού στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας είναι μέσα στις πληγές και τα αίματα, κατά τη διαδικασία του βασανισμού και της σταύρωσης.
Ο σκηνοθέτης Mel Gibson δήλωσε ότι ήθελε αυτό το αίσθημα της αποτρόπαιης βίας να βγει προς τα έξω, ώστε να αντιληφθεί το κοινό το μέγεθος της θυσίας του Ιησού για την ανθρωπότητα.
Jesus Christ Superstar (1973)
Και κλείνω το τηλεοπτικό πρόγραμμα με την πιο αντισυμβατική μεταφορά της ιστορίας του Υιού του Θεού, το μιούζικαλ των Andrew Lloyd Webber και Tim Rice, το οποίο μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη το 1973 από τον Norman Jewison.
70’s φιγούρες, ένας μαύρος Ιούδας, disco feeling, φωνές που ροκάρουν, δυνατές μουσικές είναι κάποια από τα στοιχεία που συνθέτουν αυτήν την κινηματογραφική όπερα.
Δεν ξέρω αν ο Ted Neeley ήταν πειστικός οπτικά σαν Χριστός, αλλά σίγουρα η φωνή του στην ταινία είναι ‘θεϊκή’.
Για κάποιους, το Jesus Christ Superstar ήταν μια απίστευτα εμπνευσμένη δουλειά.
70’s φιγούρες, ένας μαύρος Ιούδας, disco feeling, φωνές που ροκάρουν, δυνατές μουσικές είναι κάποια από τα στοιχεία που συνθέτουν αυτήν την κινηματογραφική όπερα.
Δεν ξέρω αν ο Ted Neeley ήταν πειστικός οπτικά σαν Χριστός, αλλά σίγουρα η φωνή του στην ταινία είναι ‘θεϊκή’.
Για κάποιους, το Jesus Christ Superstar ήταν μια απίστευτα εμπνευσμένη δουλειά.
Για άλλους, είναι μια βλάσφημη και αντισημιτική προπαγάνδα.
Το σίγουρο είναι ότι διεγείρει το νου και τις αισθήσεις περισσότερο από μια απλή, συγκινησιακή μεταφορά της ζωής του Ιησού και, μέσω της μουσικής, δίνει ένταση σε όλους τους χαρακτήρες - από τους πρωταγωνιστές Ιησού και Ιούδα, μέχρι την ‘απρόσωπη και εκστασιασμένη’ χάβρα των Ιουδαίων.
Το σίγουρο είναι ότι διεγείρει το νου και τις αισθήσεις περισσότερο από μια απλή, συγκινησιακή μεταφορά της ζωής του Ιησού και, μέσω της μουσικής, δίνει ένταση σε όλους τους χαρακτήρες - από τους πρωταγωνιστές Ιησού και Ιούδα, μέχρι την ‘απρόσωπη και εκστασιασμένη’ χάβρα των Ιουδαίων.
Κάπως έτσι, λοιπόν, θα κυλήσει η Μεγάλη Εβδομάδα.
Αν όχι όλες, σίγουρα οι περισσότερες από τις προαναφερθείσες παραγωγές θα προβληθούν και φέτος στην τηλεόραση, όπως έχει γίνει και τα προηγούμενα χρόνια.
Εσείς δεν έχετε παρά να εντοπίσετε την αγαπημένη σας ταινία και να αφήσετε το βιβλικό έπος να ξεδιπλωθεί στην οθόνη σας.
Καλή διασκέδαση και καλό Πάσχα.
Αν όχι όλες, σίγουρα οι περισσότερες από τις προαναφερθείσες παραγωγές θα προβληθούν και φέτος στην τηλεόραση, όπως έχει γίνει και τα προηγούμενα χρόνια.
Εσείς δεν έχετε παρά να εντοπίσετε την αγαπημένη σας ταινία και να αφήσετε το βιβλικό έπος να ξεδιπλωθεί στην οθόνη σας.
Καλή διασκέδαση και καλό Πάσχα.
