Για πολλά χρόνια οι θεατές είχαν «πρόσβαση» στις ταινίες μόνο πηγαίνοντας στον κινηματογράφο.
Σήμερα μπορούμε να νοικίασουμε ή να κατεβάσουμε σχεδόν κάθε ταινία και να την δούμε στο σπίτι μας, στον υπολογιστή, στην τηλεόραση, ακόμα και στο κινητό μας τηλέφωνο.
Και βέβαια, κάθε τέτοιου είδους πολυτέλεια είναι κάτι παραπάνω από καλοδεχούμενη.
Κατά πόσο έχει αλλάξει αυτή η πολυτέλεια, τον τρόπο που βλέπουμε σινεμά;
Υπάρχει κάτι που μπορεί να χάσαμε ή να κερδίσαμε ως προς την ταινία, βλέποντάς την είτε στο σπίτι μας, ειτε σε μια αίθουσα προβολής;
Δύο στοιχεία που έχουν σίγουρα αλλάξει, είναι η ελευθερία και η εμπειρία του κινηματογράφου.
Η ελευθερία κάθε τέχνης
H ζωγραφική μας δίνει απόλυτη ελευθερία ως προς την σκέψη.
Τί εννοούμε με αυτό;
Εννοούμε ότι όλα όσα είναι να συμβούν έχουν ήδη συμβεί και μας δίνονται πάνω στον πίνακα.
Όλα είναι εκεί, ακίνητα.
Τίποτα δεν θα αλλάξει.
Μπορούμε να πάρουμε όσο χρόνο θέλουμε για να κοιτάξουμε τον πίνακα, να σκεφτούμε, να φύγουμε και να επιστρέψουμε αργότερα σε αυτόν.
Η ζωγραφική είναι τέχνη του χώρου.
Μια συναυλία ζωντανής μουσικής δεν μας δίνει καμία ελευθερία αντίστοιχη της ζωγραφικής.
Η προσοχή μας πρέπει να είναι κάθε στιγμή στραμμένη σε αυτήν (τη μουσική), δεν μπορούμε να φύγουμε και να επιστρέψουμε, αυτό που θα έρθει, θα έρθει με τον χρόνο και εμείς πρέπει να σταθούμε εκεί.
Για να ακούσουμε ολόκληρο το μουσικό κομμάτι πρέπει να περιμένουμε.
Η μουσική είναι τέχνη του χρόνου.
Η λογοτεχνία μοιάζει να στέκεται στη μέση.
Μπορούμε να σταματήσουμε το διάβασμα ενός βιβλίου όποτε θέλουμε, να επιστρέψουμε σε κάποια προηγούμενη σελίδα, να σκεφτούμε γι αυτό που διαβάζουμε όση ώρα θέλουμε.
Όπως στη ζωγραφική.
Αλλά δεν μπορούμε να δούμε όλα όσα έχουν συμβεί στο βιβλίο, παρά μόνο όταν φτάσουμε στο τέλος.
Δεν έχουμε μια συνολική εικόνα της ιστορίας του βιβλίου (όπως έχουμε μια συνολική εικόνα του πίνακα), αλλά χρειάζεται χρόνος για να φτάσουμε στο τέλος (όπως στην μουσική).
Τον ρυθμό ανάγνωσης το ελέγχουμε εμείς.
Στην λογοτεχνία λοιπόν, δεν έχουμε την απόλυτη δέσμευση του χρόνου που υπάρχει στη μουσική (όπου πρέπει να είμαστε συνεχώς εκεί), ούτε όμως και την απόλυτη ελευθερία του χώρου που υπάρχει στη ζωγραφική (όπου όλα είναι ήδη εκεί, πάνω στον πίνακα).
Βέβαια, η ζωγραφική, η μουσική, η λογοτεχνία είναι μόνο παραδείγματα.
Στο FilmBoy μας ενδιαφέρει το σινεμά.
Ταινία στον κινηματογράφο ή στο σπίτι;
Όταν βλέπουμε μια ταινία στην αίθουσα προβολής, ο κινηματογράφος δεν μας δίνει καμία ελευθερία αντίστοιχη της ζωγραφικής.
Πρέπει να είμαστε εκεί με την προσοχή μας στραμμένη στην οθόνη.
Είναι μια τέχνη του χρόνου (όπως η μουσική) υπό την έννοια ότι απαιτείται χρόνος για να δούμε μια ταινία, δεν μας δίνονται όλα ταυτόχρονα μπροστά στα μάτια μας.
Από την άλλη μεριά, όταν βλέπουμε μια ταινία στο σπίτι μας, όπου μπορούμε να σταματήσουμε την προβολή όποτε θέλουμε, να πάμε πίσω, να αλλάξουμε κεφάλαιο κλπ, ο κινηματογράφος μας δίνει μια ελευθερία αντίστοιχη της λογοτεχνίας.
Δηλαδή μπορούμε να δούμε την ταινία με διαλείμματα, να σταματήσουμε και να σκεφτούμε για όση ώρα θέλουμε, αλλά για να έχουμε μια συνολική εικόνα πρέπει να φτάσουμε στο τέλος της ταινίας (όπως όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο πρέπει να φτάσουμε στο τέλος του).
Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στο να βλέπουμε μια ταινία στον κινηματογράφο ή να την βλέπουμε στο σπίτι μας.
Οι διαστάσεις της οθόνης, η ένταση του ήχου, η ποιότητα της εικόνας, η παρουσία του κόσμου γύρω μας (στην κινηματογραφική αίθουσα) και φυσικά η διαφορά «ελευθερίας» όπως την εξηγήσαμε παραπάνω.
Τείνουμε μερικές φορές να ξεχνάμε αυτές τις διαφορές, αφού “σε τελική ανάλυση” την ίδια ταινία θα δούμε και στις δύο περιπτώσεις (είτε πάμε σινεμά, είτε την δούμε στο σπίτι μας).
Η ταινία μπορεί να «είναι η ίδια», αλλά η εμπειρία θέασης της ταινίας θα είναι διαφορετική.
Αλλιώς επηρρεάζεται η ακοή μας από τον ήχο στο σινεμά, όπου ακόμα και το σώμα μας μπορεί να δονείται από την ένταση της μουσικής ή των εκρήξεων (σε μια ταινία δράσης).
Είναι άλλη η αίσθηση μιας εικόνας όταν προβάλλεται στις διαστάσεις της οθόνης στην αίθουσα του κινηματογράφου και καλύπτει όλο το οπτικό μας πεδίο από άκρη σ’ άκρη, είναι άλλη η εντύπωση των οπτικών εφε της ταινίας.
Είναι άλλο το σκοτάδι της αίθουσας και φυσικά είναι διαφορετική η – καθοριστική - αίσθηση της διάρκειας μιας ταινίας χωρίς διακοπές, όταν την βλέπουμε στο σινεμά, χωρίς κανέναν έλεγχο από μέρους μας, χωρίς την διέξοδο του pause, χωρίς τηλέφωνα που χτυπάνε και πρέπει να απαντήσουμε, χωρίς κάποιον να μπαινοβγαίνει στο δωμάτιο ενόσω βλέπουμε μια ταινία.
Η (σωματική) εμπειρία της θέασης μιας ταινίας είναι καθοριστικό στοιχείο της σχέσης μας με την τέχνη του κινηματογράφου – και κάθε τέχνης βέβαια, αφού η τέχνη είναι πρωτίστως υποκειμενική υπόθεση.
Και συχνά, όταν η εμπειρία της θέασης μιας ταινίας αλλάζει, μπορεί να αλλάξει και ο τρόπος που σκεφτόμαστε ή γράφουμε γι αυτήν.
Διαβάστε όλα τα άρθρα Περί Φιλ(μ)οσοφίας.
Γιώργος Παυλίδης.
1.jpg)
