Στην μικρή ενότητα με τίτλο «Η θεατρικότητα στο σινεμά» που ξεκινάμε σήμερα στο FilmBoy, στο Περί Φιλ(μ)οσοφίας, θα παρουσιάσουμε δύο ταινίες (μία σήμερα και μία την επόμενη βδομάδα), με σκοπό να δείξουμε πώς κάποιοι σκηνοθέτες παίρνουν θεατρικά στοιχεία και τα συνδυάζουν με τις αρετές και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κινηματογράφου, με τρόπο ώστε να προκύπτει ένα ξεχωριστό «πάντρεμα» θεάτρου και σινέμα.
Η ταινία «12 Ένορκοι» (Twelve Angry Men) θα μπορούσε να είναι μία άψογη θεατρική παράσταση.
Δώδεκα ήρωες σε μια αίθουσα, ο καθένας με τον δικά του ξεχωριστά χαρακτηριστικά, δώδεκα διαφορετικά κοινωνικά δείγματα ανθρώπων και του τρόπου που αντιμετωπίζουν την αξία της ζωής, τη δικαιοσύνη, το βάρος της απόφασης.
Ο καθένας με τη δική του προσωπική ιστορία, την δική του προσέγγιση.
Οι διάλογοι καλογραμμένοι και σφιχτοδεμένοι, η συνεχής ανταλλαγή επιχειρημάτων και οι ανατροπές κρατούν την προσοχή μας τεταμένη από την αρχή ως το τέλος, ενώ δε λείπουν και οι μικρές κωμικές στιγμές ανάμεσα στους ήρωες.
Όλα τα απαραίτητα στοιχεία είναι εκεί: χαρακτήρες, πλοκή, διάλογοι, ένας μόνο χώρος όπου η ιστορία λαμβάνει χώρα.
Ιδανική περίπτωση για μια παράσταση σε θεατρική σκηνή.
Και όμως, ο Sidney Lumet είναι κινηματογραφικός και όχι θεατρικός σκηνοθέτης.
Θα μπορούσε να στήσει την κάμερά του σε μια γωνία και να παρακολουθεί εξ αποστάσεως την συζήτηση, τις συγκρούσεις και τις ανατροπές, αφήνοντας τον διάλογο να κάνει τη δουλειά του.
Αντ’ αυτού:
- Επιλέγει να στρέψει την κάμερά του στους χαρακτήρες του, να τους ακολουθήσει σε κάθε τους κίνηση μέσα στην αίθουσα, φέρνοντάς μας πιό κοντά στους ήρωές του.
Γινόμαστε ένας απ αυτούς, βλέπουμε τις εκφράσεις στα πρόσωπά τους σαν να είμαστε δίπλα τους.
- Συνθέτει αξέχαστα κοντινά πλάνα ανθρώπινων προσώπων από χαμηλή γωνία λήψης, δίνοντας μια μεγαλειώδη όψη στην ανθρώπινη παρουσία και εμφανίζει κυριολεκτικά την αξία της ανθρώπινης ζωής και το βάρος των επιλογών.
- Επιλέγει να φωτίσει τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών σχεδόν εξπρεσιονιστικά σε στιγμές κρίσιμων αποφάσεων.
Ετσι, καθώς η αντίθεση φωτός και σκιάς αυξάνεται, αυξάνεται μαζί της και η εκφραστική δραματικότητα των εικόνων.
Οι ήρωες δεν είναι απλώς 12 τυχαίοι ένορκοι που πρέπει να αποφασίσουν για την τύχη του κατηγορουμένου, αλλά εξυψώνονται σε σύμβολα του Ανθρώπου σε όλες τις εκφάνσεις του βεβαίως, μιας και οι χαρακτήρες είναι διαφορετικοί μεταξύ τους, με ανθρώπινες αδυναμίες και πάθη.
Η αλλαγή της ατμόσφαιρας μέσα στην αίθουσα συμβαδίζει με την αλλαγή του κλίματος έξω από αυτήν, εκεί όπου στη μέση περίπου της διαδικασίας κατά την οποία οι ένορκοι πρέπει να αποφασίσουν για την αθωότητα ή την ενοχή του κατηγορουμένου, ξεσπά καταιγίδα, η οποία θα κοπάσει όταν πλέον οι ένορκοι θα έχουν πάρει την απόφαση και θα βγουν ξανά στον ήλιο.
Τα νοήματα και οι εντάσεις της ταινίας εμφανίζονται οπτικά μέσα από τις κινήσεις της κάμερας, την σύνθεση των κάδρων, τον φωτισμό και την – εκπληκτικής καθαρότητας σε κάποιες στιγμές - ασπρόμαυρη φωτογραφία.
Όχι μόνο μέσα απο τους διαλόγους και την πλοκή.
Ο Lumet σκηνοθετεί μια ταινία που έχει όλα τα εφόδια για να παρουσιαστεί περισσότερο θεατρικά, χωρίς μάλιστα η θεατρικότητα αυτή να «κοστίσει» τίποτα και σε κανέναν.
Εντούτοις μας δίνει ένα κινηματογραφικό διαμάντι κλασσικού κινηματογράφου που μιλά (κυριολεκτικά) σε εμάς όχι μόνο μέσα από τους (ακατάπαυστους) διαλόγους του, αλλά κι άλλο τόσο μέσα από τις οπτικές κινήσεις των μορφών του σινεμά.
Γιώργος Παυλίδης.
1.jpg)
