Με το πέρασμα του χρόνου, το βρίσκω όλο και πιο δύσκολο να γράφω μια λίστα των δέκα καλυτέρων ταινιών.
Θες ότι από ένα σημείο και μετά γίνονται ένα τεράστιο συνονθύλευμα στο κεφάλι μου, θες ότι μου είναι δύσκολο πλέον να κρατάω το μέτρημα.
Παρ'το όπως νομίζεις.
Μάλλον έχει να κάνει με το γεγονός πως οι ταινίες αγγίζουν το "άπειρο" και εγώ νιώθω σαν ένα μικρό παιδί, χαμένο σε μαγαζί με σοκολάτες.
Αυτή όμως είναι και η θεμελιακή αρχή κάθε σινεφίλ.
Η ανάγκη δηλαδή να προσεγγίσει αυτό το άπειρο και να το συγκεκριμενοποιεί μέσα από το σινεμά.
Να αγγίζει την μαγεία για ένα δίωρο και να περιμένει υπομονετικά μέχρι την επόμενη φορά που θα «ταξιδέψει».
Το Filmboy μεγαλώνει όπως μεγαλώνουμε και εμείς.
Φέτος φεστιβάλ.
Του χρόνου ποιος ξέρει;
Σε ένα αδιάκοπα μεταβαλλόμενο περιβάλλον το μόνο που μένει σταθερό είναι ο κινηματογράφος.
Το αμετακίνητο κέντρο μου όταν εγώ ξεφεύγω.
Και έτσι καταλήγω πάλι στην αρχή.
Δυσκολεύομαι να κάνω λίστες.
Καταλαβαίνεις τι εννοώ.
Έτσι;
10. The Conjuring
Καθώς σκηνοθετούσε το The Conjuring ο James Wan πρέπει να σκεφτόταν τα εξής: «Αυτή την ταινία την έχετε ξαναδεί, όμως ποτέ μέσα από την δική μου σκοπιά. Μπορεί να ξέρετε τι θα γίνει στο τέλος, αλλά για να φτάσετε εκεί θα πρέπει να περάσετε από το "τρενάκι του τρόμου" που έφτιαξα μόνο για σας».
Και πράγματι, κάπως έτσι έγινε.
Το The Conjuring άγγιξε το κοινό, όχι τόσο για τον ανόθευτο τρόμο ή την απαράμιλλη βία του, αλλά για την εξαιρετική αισθητική και την αναθεματισμένη (κυριολεκτικά) ατμόσφαιρα του.
Την στιγμή που τα extreme gore και torture porn θρίλερ οργιάζουν, ο James Wan αποφάσισε να κινηθεί σε old-school μονοπάτια.
Στο The Conjuring πήρε όλα αυτά που μας έχει διδάξει το παρελθόν και τα συνδύασε με τη φρενήρη διάθεση του μέλλοντος για να παραδώσει μια από τις πιο ευχάριστες κινηματογραφικές εκπλήξεις του 2013.
9. Side Effects
Η υπόθεση με τον Soderbergh είναι σχεδόν σουρεαλιστική.
Μπορεί να ξεπετάξει τρεις-τέσσερις βαρετές ταινίες στην σειρά και ξαφνικά να παρουσιάσει ένα Side Effects και να σε κάνει να αναθεωρήσεις όλα αυτά που θεωρούσες δεδομένα για εκείνον.
Το Side Effects ξεκινά ως μια βαριά δραματική ταινία που επικεντρώνεται στον διαταραγμένο χαρακτήρα της Emily (Rooney Mara).
Στην συνέχεια κάνει στροφή 180 μοιρών για να σε μεταφέρει σε ένα κλίμα ψυχολογικού θρίλερ που εστιάζει στον επιφανή γιατρό Jonathan Banks (Jude Law) και στο φαρμακευτικό σκάνδαλο που έχει μπλέξει.
Από αυτό το σημείο και έπειτα οι ανατροπές διαδέχονται η μια την άλλη με έναν τέτοιο ρυθμό που αργά η γρήγορα συνειδητοποιείς πως ακόμα και ο πιο υποψιασμένος θεατής να είσαι, μόνο στο τέλος θα καταλάβεις τί πραγματικά συμβαίνει.
Με άρωμα από Polanski να πλανάται στην ατμόσφαιρα και έναν Jude Law πιο μεστό και ώριμο από ποτέ το Side Effects, πρακτικά, σε εξαναγκάζει να το παρακολουθήσεις καρφωμένος στην άκρη της πολυθρόνας.
8. The Best Offer
Από τον άνθρωπο που δημιούργησε το Cinema Paradiso δεν θα μπορούσες να περιμένεις τίποτα λιγότερο από μια «όμορφη» ταινία.
Έλα όμως που το "The Best Offer" του Giuseppe Tornatore είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτό.
Με αργό αλλά σταθερό ρυθμό η ταινία μας μεταφέρει στην ζωή του Virgil Oldman (Geoffrey Rush), ενός διάσημου δημοπράτη που θα αναλάβει να εκτιμήσει και να πουλήσει την περιούσια μιας αγοραφοβικής κληρονόμου.
Οι δυο ετερόκλητοι χαρακτήρες θα αναπτύξουν έναν ιδιαίτερο συναισθηματικό δεσμό, ο οποίος θα αποδειχθεί πολύ πιο περίπλοκος από ότι θα μπορούσαμε να φανταστούμε.
Εάν ήθελα να πείσω κάποιον να δει αυτή την ταινία, υπό κανονικές συνθήκες, απλά θα φώναζα το όνομα του Geoffrey Rush όσο πιο δυνατά μπορούσα.
Για να μην γίνομαι αιρετικός, ωστόσο, θα τονίσω πως το The Best Offer δεν είναι ακριβώς η ταινία που φαίνεται να είναι.
Έχει άπλετα μυστήρια για να ανακαλύψεις και αρκετές ανεξερεύνητες προεκτάσεις που θα σε πιάσουν προ απροόπτου.
Ταυτόχρονα σαν έργο είναι ανεξίτηλα μαρκαρισμένο με την προσωπική σφραγίδα του Tornatore.
7. Prisoners
Το Prisoners είναι μια από αυτές τις ταινίες που ο σύγχρονος κινηματογράφος έχει ανάγκη.
Υιοθετώντας την αισθητική του Seven και μια Fincher-ική λογική εμφανίστηκε από το πουθενά, με ένα εξαιρετικό word of mouth να το ακολουθεί, ταράζοντας τα λιμνάζοντα νερά των δημοσιογραφικών προβολών του περασμένου Οκτωβρίου.
Δυο μικρά κοριτσάκια χάνονται.
Ένας διανοητικά ανάπηρος νεαρός κατηγορείται.
Ένας πατέρας (Hugh Jackman) παίρνει το νόμο στα χεριά του και ένας αποφασισμένος ντετέκτιβ (Jake Gyllenhaal) προσπαθεί να εξιχνιάσει την υπόθεση.
Η καλοκουρδισμένη ιστορία και οι ισχυροί χαρακτήρες θα συνεπάρουν ακόμα και τον πιο απαιτητικό σινεφίλ, ενώ η φωτογραφία θα δέσει υπέροχα με την σκοτεινή πλοκή και την νοσηρή εξέλιξη του έργου καθώς ο Denis Villeneuve θα μας συστήσει το πιο δυνατό ψυχολογικό θρίλερ της χρόνιας.
6. Dallas Buyers Club
Πολλοί ηθοποιοί έχουν αναγεννηθεί από τις στάχτες τους.
Ακόμα περισσότεροι έχουν καταφέρει να αλλάξουν ολοκληρωτικά την πορεία της καριέρας τους.
Όταν όμως προσπαθείς να φέρεις στο μυαλό σου τον Matthew McConaughey όπως είχε συστηθεί μια δεκαετία πριν και να τον συγκρίνεις με τον ηθοποιό που έχει γίνει σήμερα, πιάνεις τον εαυτό σου να απορεί.
Στο Dallas Buyers Club ο διάσημος ηθοποιός υποδύεται έναν οροθετικό Τεξανό την δεκαετία του 80' που στην προσπάθεια του να επιβιώσει, εναντιώνεται στο συντηρητικό Αμερικάνικο φαρμακευτικό σύστημα.
Ιδρύοντας μια παράνομη λέσχη παροχής φαρμακευτικής περίθαλψης, μαζί με τον transexual συνέταιρο του (Jared Leto), θα βοηθήσει χιλιάδες ασθενείς που πάσχουν από Aids και θα ανατρέψει ότι θεωρούσε δεδομένο για τον εαυτό του και την κοινωνία.
Στα χαρτιά το Dallas Buyers Club παρουσιάζεται σαν μια ακόμα ταινία προσωπικής σταυροφορίας και εξιλέωσης, από αυτές τις εύκολες και απλές που αρέσουν στην Ακαδημία.
Σταδιακά, ωστόσο, το έργο του Jean-Marc Vallee αποδεικνύεται πολύ πιο ισχυρό και σκοτεινό από αυτό που θα περίμενε κανείς.
5. Inside Llewyn Davis
Πρώτα ήρθαν οι αδελφοί Lumiere.
Μετά γνωρίσαμε τους Bonny και Clyde.
Έπειτα μάθαμε τους "sci-fi προφήτες" που άκουγαν στο όνομα Wachowskis.
Ωστόσο, αν θέλουμε να κάνουμε μια λίστα με διάσημα δίδυμα που διαμορφώνουν την ιστορία του σινεμά, το να ξεχάσουμε τους αδελφούς Coen θα είναι ένα σίγουρο ατόπημα.
Πρωτοπόροι και πειραματιστές, εκκεντρικοί και παράξενοι έχουν τον τρόπο τους να μονοπωλούν το ενδιαφέρον μας με ότι και αν καταπιαστούν.
Η φιλμογραφία τους ξεκινά περίπου στα μέσα της δεκαετίας του 80 και κορυφώνεται σήμερα με το δραματικό αριστούργημα Inside Llewyn Davis.
Δεκαετία του 60 στην Νέα Υόρκη και μια εβδομάδα από την ζωή ενός νεαρού folk μουσικού (Oscar Isaac) δένουν την υπόθεση της ταινίας.
Η αποτυχία, η μελαγχολία και το κενό που αφήνει η απώλεια βασικοί άξονες πάνω στους οποίους ταξιδεύουν οι Coen.
Χωρίς να κυμαίνεται στα ίδια έντονα και πομπώδη επίπεδα που μας έχουν συνηθίσει τα ταλαντούχα αδέλφια, το Inside Llewyn Davis ξεχωρίζει για την γήινη και ψυχογραφική λογική που το διέπει.
* Το ότι χαντακώθηκε από την Ακαδημία (υποψήφιο για δυο και μόνο Oscar και αυτά δευτερεύουσας σημασίας για τους Αμερικάνους) ίσως να συνοψίζει με τον καλύτερο τρόπο το πόσο δυνατή ταινία πραγματικά είναι.
4. 12 Years A Slave
Εάν πρέπει να παραδεχτώ πως έχω μετανιώσει για κάτι όλο αυτό το καιρό που γράφω στο Filmboy είναι η βαθμολογία που είχα βάλει στο Shame πριν από δυο χρόνια.
Το να συμπεριλάβω το 12 Years A Slave στην λίστα με τις καλύτερες ταινίες του 2013 δεν είναι ακριβώς ο τρόπος που θα δείξω την «μεταμέλεια» μου, αλλά τουλάχιστον έτσι νιώθω πως «ισοφαρίζω» το σκορ.
Για να ξεπεράσουμε όμως τις ψυχαναγκαστικές αυταπάτες του υποφαινόμενου συντάκτη, ας περάσουμε στο προκείμενο.
Το 12 Years A Slave του Steve McQueen είναι ένα επικό ιστορικό δράμα ιδιάζουσας σημασίας.
Ένα blockbuster φτιαγμένο από τα χεριά ενός indie κινηματογραφιστή.
Πέρα από ότι έρχεται για να καλύψει ένα κενό του Αμερικάνικου κινηματογράφου -ελάχιστες ταινίες έχουν ως κεντρική τους θεματολόγια την σκλαβιά και την κακοποίηση των μαύρων στην Αμερική του 19ου αιώνα, το "12 Χρόνια Σκλάβος" δεν μασάει τα λόγια του.
Μια από τις πιο σκληρές mainstream ταινίες που έχουμε δει να μονοπωλούν τα Oscar είναι γνήσιο παιδί του δημιουργού του, Steve McQueen.
Οι ερμηνείες των Chiwetel Ejiofor, Michael Fassbender και Lupita Nyong'o συμπληρώνουν αρμόνικα το πάζλ και συστήνουν στο ευρύ κοινό έναν από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες των τελευταίων χρόνων.
3. Her
Τί συμβαίνει όταν ο πιο αυτοκαταστροφικός ηθοποιός του Hollywood συναντά έναν από τους πιο παράξενους κινηματογραφιστές της γενιάς του;
Ένα indie διαμάντι πολλαπλών αναγνώσεων και ερμηνειών γεννιέται.
Στο κοντινό μέλλον ένας μοναχικός συγγραφέας (Joaquin Phoenix) που δεν μπορεί να ξεπεράσει τον χωρισμό από την γυναίκα του, αναπτύσσει συναισθήματα για ένα λειτουργικό σύστημα (Scarlett Johansson).
Όσο κωμικό και εάν ακούγεται σαν πρώτη ιδέα, το φουτουριστικό Her συνοψίζει την μελαγχολία του συγχρόνου ανθρώπου, την αποστασιοποίηση από την πραγματικότητα και τον συναισθηματικό εκσεϊπισμό όσο λίγες άλλες ταινίες έχουν καταφέρει.
Ο Spike Jonze μέσα από το Her αποδεικνύει πως πλέον το μυαλό του βρίσκεται σε τελείως διαφορετικά μήκη κύματος από αυτά του μέσου κινηματογραφιστή και για να υλοποιήσει την ιδέα του διάλεξε τον καταλληλότερο κοινωνιοπαθή - ηθοποιό.
Ο Joaquin Phoenix προσφέρει ένα κλασσικό one man show με την ερμηνεία του μέχρι που η φωνή της Scarlett Johansson έρχεται για να κλέψει την παράσταση και εν τέλει να καθορίσει την πορεία του έργου.
Εάν όλα αυτά δεν σου αρκούν για να αγαπήσεις το Her, τότε η υπέροχη φωτογραφία θα σε αποζημιώσει με το παραπάνω.
2. Gravity
Όπως το βλέπω, το Gravity είναι η ταινία που θα δείχνουμε στους μελλοντικούς σινεφίλ υποδεικνύοντας σε πόσο υψηλά επίπεδα έφτασαν οι αισθητικές (τουλάχιστον) δυνατότητες του κινηματογράφου στην εποχή μας.
Και δεν είναι το άψογο 3D ή τα οπτικά εφέ που καθορίζουν την πορεία του Gravity, αλλά η ευφυΐα του Cuaron που άλλαξε για πάντα αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως blockbuster.
Κλειστοφοβικό και παράλληλα χαοτικό, sci-fi και ταυτόχρονα ρεαλιστικό, αγχωτικό και την ίδια στιγμή αισιόδοξο το Gravity είναι μια ολοκληρωμένη εμπειρία που όχι μόνο συνοψίζει την μαγεία του κινηματογράφου, αλλά ανά σημεία την ξεπερνάει.
Δεν ξέρω πόσο σας ενδιαφέρουν τα αγαλματίδια της ακαδημίας.
Προσωπικά, σχεδόν καθόλου.
Ακόμα και εγώ όμως δεν μπορώ παρά να φωνάξω: «Ο Cuaron πρέπει να πάρει το Oscar».
1. Before Midnight
Δεν έχω λόγο να πω ψέματα.
Η πρώτη θέση ανήκει σε μια ξεκάθαρα προσωπική επιλογή.
Μακάρι να μπορούσα να περιγράψω το Before Midnight με λίγα λόγια ή να αφηγηθώ τα συναισθήματα που ένιωσα στο τέλος της ταινίας χωρίς να γίνω κουραστικός.
Όμως κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό.
Η τριλογία του Richard Linklater έθρεψε γενιές και γενιές ρομαντικών ψυχών.
Έγινε οδηγός κάθε μεταγενέστερης indie ερωτικής ταινίας και σταδιακά μετατράπηκε σε σύμβολο των ανθρωπίνων σχέσεων.
Αυτό που θαυμάζω στο Before Midnight ωστόσο είναι κάτι πολύ πιο απλό και άμεσο.
Όπως το ότι κατάφερε να κάνει μια γεμάτη με κριτικούς αίθουσα να σωπάσει.
Ή το ότι κατόρθωσε να κάνει ακόμα και έμενα, έναν αμετανόητα μηδενιστή τύπο να συγκινηθεί.
Δεν έχει σημασία εάν θα πάρεις το μέρος του Jesse (Ethan Hawke) ή εάν θα καταλήξεις στο πλευρό της Celine (Julie Delpie).
Ούτε εάν η πορεία του έργου θα σε πληγώσει.
Αυτό που μετρά είναι πως με τους τίτλους τέλους θα έχεις καταλάβει πως το Before Midnight είναι ότι πιο αληθινό παρακολούθησες την χρονιά που πέρασε.
Γιώργος Καραμάνος.
