Η Μνήμη είναι θραύσμα του Χρόνου.
Αρχικά, οι αναμνήσεις δεν ξεχωρίζουν από τις κοινές στιγμές.
Αποκτούν βαρύτητα μόνο αργότερα, όταν οι πληγές που προκαλούν καταλαμβάνουν χώρο στη Μνήμη.
O Γάλλος σκηνοθέτης (και ποιητής, συγγραφέας, φωτογράφος, ντοκυμαντερίστας, πολιτικός ακτιβιστής) Chris Marker γύρισε το 1962 μια ταινία μικρού μήκος (διάρκειας 28 λεπτών), αποτελούμενη αποκλειστικά από ακίνητες εικόνες-ασπρόμαυρες φωτογραφίες.
Ο ίδιος ο Marker χαρακτηρίζε την ταινία ως photo-roman (δηλαδή μια ιστοριά δοσμένη μέσα από φωτογράφίες).
Έτσι η ιστορία που μας διηγείται, δίνεται μέσα από την διαδοχή φωτογραφικών λήψεων, την ανδρική φωνή που αφηγητή (voice-over), τους ήχους που σε μερικές στιγμές αντιστοιχούν σε αυτό που βλέπουμε στην φωτογραφία (π.χ. ήχος αεροπλάνων-φωτογραφία αεροδρομίου) και την μουσική.
Η άισθηση της κίνησης δεν προκύπτει φυσικά από την ίδια την κίνηση των «πλάνων», αλλά από την διαδοχή (μοντάζ) των στατικών εικόνων, την αλλαγή του ρυθμού του μοντάζ σε κάποιες στιγμές και από την αίσθηση της «κίνησης» της «κάμερας» που δημιουργείται όταν ο Marker πλησιάζει σε μικρότερα κομμάτια των φωτογραφιών του (σαν να κάνει zoom in).
Η ιστορία είναι η εξής:
Μετά τη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή που επέφερε ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όσοι επέζησαν έχουν καταφύγει σε ένα υπόγειο δίκτυο στοών, καθώς η επιφάνεια της γης είναι μολυσμένη με ραδιενέργεια.
Εκεί, κάποιοι που θεωρούν τους εαυτούς τους «νικητές» έχουν αναλάβει την εξουσία, κρατώντας τους υπόλοιπους φυλακισμένους.
Προκειμένου να μπορέσουν να εξασφαλίσουν τους αναγκαίους ενεργειακούς πόρους διενεργούν πειράματα με ταξίδια στον χρόνο, χρησιμοποιώντας κρατούμενους ως πειραματόζωα.
Όμως τα πειραματάζωα πεθαίνουν κάθε φορά, επειδή δεν έχουν κάποια ισχυρή ανάμνηση που να τους «συγκρατεί» ως σημείο αναφοράς στο ταξίδι τους μέσα στον χρόνο.
Τελκά, ο ήρωας της ταινίας θα επιλεχθεί ακριβώς λόγω της ισχυρής σύνδεσής του με το παρελθόν μέσω της εικόνας από τα παιδικά του χρόνια που τον έχει «κυριεύσει»: το πρόσωπο μιας γυναίκας στην κεντρική αποβάθρα του αεροδρομίου στο Παρίσι λίγο πριν ξεσπάσει ο Πόλεμος.
Μια εικόνα που είναι συνδεδεμένη με ένα βίαιο συμβάν που έλαβε χώρα τότε, τη δολοφονία ενός άνδρα.
Ο άντρας καταφέρνει να ταξιδέψει στο παρελθόν, στον κόσμο πριν την Καταστροφή, βρίσκει την κοπέλα της ανάμνησης του, την πλησιάζει, μιλάνε, περνούν χρόνο μαζί, και ξαφνικά χωρίζουν.
Ο άνδρας επιστρέφει στο παρόν.
Έπειτα οι επιστήμονες αποφασίζουν να στείλουν τον άνδρα στο μέλλον.
Εκεί οι άνθρωποι μιας υπερεξελιγμένης ανθρωπότητας ανταποκρίνονται στην έκκληση των προγόνων τους και τους προσφέρουν την ενέργεια που χρειάζονται.
Ο άνδρας ξέρει ότι πλέον η αποστολή του τελείωσε, ότι θα τον εξοντώσουν.
Έτσι ζητά να τον στείλουν πίσω, στον κόσμο της παιδικής του ηλικίας, εκεί όπου θα μπορεί να ξανασυναντήσει την κοπέλα.
Την διακρίνει στην άκρη της αποβάθρας, στο αεροδρόμιο.
Όπως ακριβώς στην ανάμνησή του.
Τρέχει προς το μέρος της.
Καθώς την πλησιάζει βλέπει έναν άνδρα από το παρόν, έναν από τους «επιστήμονες», ο οποίος τον σκοτώνει.
Καθώς πεθαίνει, συνειδητοποιεί ότι η στιγμή που τόσο επίμονα τον ακολουθούσε όλα αυτά τα χρόνια, η στιγμή από την οποία αδυνατούσε να ξεφύγει, ήταν η στιγμή του θανάτου του.
Αν η ιστορία σας θυμίζει κάτι ...δεν γελιέστε: είναι η ταινία 12 Πίθηκοι (1995) του Terry Gilliam, o οποίος βασίστηκε στην ταινία του Chris Marker.
Μέσα σε λιγότερο από 30 λεπτά, ο Marker μας δίνει μια ερωτική ιστορία με στοιχεία επιστημονικής φαντασίας και φιλοσοφικού στοχασμού επάνω στη ζωή, τη μνήμη, τον χρόνο, τον έρωτα.
Κάτι αντίστοιχο είχε κάνει και ένας άλλος Γάλλος σκηνοθέτης – και προσωπικός φίλος του Marker – ο Αλέν Ρενέ (Χιροσίμα αγάπη μου -1959, Πέρυσι στο Μαριενμπάντ -1961).
Η ταινία – που είχε μεγάλη επιρροή και αποτέλεσε πρόδρομο πολλών sci-fi ταινιών - υπάρχει σε δύο μέρη ΜΕ ελληνικούς υπότιτλους στο YouTube.
Γιώργος Παυλίδης.
1.jpg)
