Τα δύο κινηματογραφικά αισθητικά γεγονότα που είναι καθοριστικά κατά τον Deleuze, λαμβάνουν χώρα στις αρχές τις δεκαετίας του 40’ .
Το ένα στην Ιταλία, το άλλο στις Η.Π.Α.
Στην Ιταλία έχουμε της εμφάνιση του Νεορεαλισμού (Βισκόντι, Ροσελίνι, Παζολίνι, Ντε Σίκα).
Με ταινίες όπως: «Ρώμη, ανοχύρωτη πόλη», «Κλέφτης ποδηλάτων», «Οσεσιόνε», «Η Γη τρέμει», ο νεορεαλισμός ασχολείται με μια κοινωνική θεματική –παρουσιάζει τη ζωή των ανθρώπων των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων- αλλά και με μια τάση προς την εσωτερικότητα.
Οι ήρωες δεν κάνουν εξωτερικά αυτό που θα περιμέναμε με βάση την κανονική ροή των γεγονότων, αλλά αναπτύσσουν εσωτερικές διαθέσεις που τις συλλαμβάνει η εικόνα.
Και αρχίζουμε να βρισκόμαστε σε ένα ρεαλιστικό αλλά και σε ένα εσωτερικότερο, ενδότερο επίπεδο της κίνησης, το οποίο εκφράζει την χρονικότητα.
Ο κινηματογράφος αλλάζει λογική, κατά τον Deleuze, και έρχεται στην επιφάνεια η εικόνα – χρόνος.
Μέσα στην ρεαλιστικότητα του παρόντος ανακύπτει μια άλλη διαστρωμάτωση του χρόνου.
Αυτό δεν συμβαίνει, για παράδειγμα, στις ταινίες του κλασσικού Αμερικάνικου κινηματογράφου που είναι πολύ περισσότερο ένα σινεμά της εξωτερικής δράσης, ή της εξωτερικής ροής των γεγονότων (το ένα μετά το άλλο, η δράση και η εξέλιξη της ιστορίας κυριαρχούν).
Το δεύτερο γεγονός έρχεται από τις Η.Π.Α. και ονομάζεται Orson Welles.
Γυρίζει την πρώτη του ταινία, τον «Πολίτη Κέην», και τέμνει ριζικά την αισθητική του σινεμά.
Από πλευράς σύλληψης και μορφής της κίνησης, ο Welles κινηματογραφεί με εντελώς διαφορετικό τρόπο απ ό,τι ο Νεορεαλισμός.
Ο Νεορεαλισμός είναι ένας κινηματογράφος απέραντων τοπίων, λιτών κινήσεων, βραδέων ρυθμών.
Ο Welles από την άλλη ενδιαφέρεται για τον πληθωρισμό, την έμφαση, την ένταση των κινήσεων, για την ιδιαίτερα επεξεργασμένη και πολύπλοκη (μπαρόκ) εικόνα.
Και με έναν αντιστικτικό τρόπο δημιουργεί πάλι ένα απρόσμενο αποτέλεσμα.
Ο Welles παρεμβαίνει πάρα πολύ στον ρεαλισμό της εμφάνισης του χώρου i) με τη χρήση ευρυγώνιων φακών που τεντώνoυν την προοπτική και εμφανίζoυν εντάσεις εσωτερικότητας και ii) με το μεγάλο βάθος του πεδίου όπου στοιχεία από το παρελθόν του Κέην συνυπάρχουν μέσα στην ίδια εικόνα με στοιχεία από το παρόν.
Εκτίναξη, δυναμισμός πολυπλοκότητα από τη μια μεριά (Welles) λιτότητα, βραδύτητα, παθητική εσωτερικότητα από την άλλη μεριά (Νεορεαλισμός).
Για τον Deleuze αυτές οι δύο τροπές του κινηματογράφου προσδιορίζουν την αλλαγή του τοπίου.
Και περνάμε έτσι από την εικόνα – κίνηση στην εικόνα – χρόνος.
Από εδώ και μετά πλέον το σημαντικό δεν είναι μόνο η διαδοχικότητα της αφήγησης, η κίνηση στην εξωτερικότητα, αλλά είναι και οι εγκάρσιες τομές του χρόνου μέσα στις εσωτερικές όψεις της κίνησης.
Διαβάστε το 1ο Μέρος: Η κίνηση και ο χρόνος.
Γιώργος Παυλίδης.
1.jpg)
