Συνεχίζοντας το σερί των επιτυχιών του ο Ιρανός σκηνοθέτης-σεναριογράφος Asghar Farhadi του οσκαρικού A Separation (2011) μας παραδίδει λίγο-πολύ μία από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς.
Ένα ψυχολογικό δράμα με δυνατές ερμηνείες και θεματολογία που αγγίζει όλους μας.
Στο The Salesman, ο Emad (Shahab Hosseini) και η Rana (Taraneh Alidoosti) είναι ένα ζευγάρι που ζει στην Τεχεράνη και αναγκάζονται να μετακομίσουν σε νέο σπίτι λόγω κινδύνου κατολίσθησης του προηγούμενου.
Εκείνος είναι δάσκαλος γυμνασίου τα πρωινά, ενώ το βράδυ παίζει στο θέατρο μαζί με τη γυναίκα του.
Το έργο που έχουν ανεβάσει είναι «Ο θάνατος του εμποράκου» του Άρθουρ Μίλερ.
Ένα τυχαίο όσο και τραγικό συμβάν όμως έρχεται να αλλάξει τις ζωές τους.
Η Rana ένα βράδυ που ετοιμάζεται να μπει στο μπάνιο δέχεται επίθεση από ένα άγνωστο άντρα ο οποίος την πέρασε για κάποια πόρνη που επισκεπτόταν πριν μετακομίσουν αυτοί εκεί.
Το γεγονός αυτό συνταράζει τους δυο πρωταγωνιστές οι οποίοι προσπαθούν να δεχτούν τον αντίκτυπο αυτής της τραγωδίας στη μεταξύ τους σχέση αλλά και στην ίδια τους την ψυχοσύνθεση.
Από την μία η τραυματισμένη – σωματικά και ψυχολογικά - Rana όπου ο φόβος, αλλά και η ντροπή, τρύπωσε πλέον στη ζωή της και από την άλλη ο Emad ο οποίος νιώθει το αίσθημα της δικαιοσύνης να σιγοβράζει μέσα του οδηγώντας τον σε αποφάσεις και ενέργειες αμφιβόλου ηθικής.
Παραδόξως ο Farhadi δίνει περισσότερο βάρος στον άντρα, που προσπαθεί να χωνέψει την νέα κατάσταση – και να κάνει κάτι για αυτό – παρά στο αληθινό θύμα που είναι η γυναίκα.
Αυτός φαίνεται να είναι που σάστισε περισσότερο από αυτή την τραγωδία, αυτός είναι που πληγώθηκε η αξιοπρέπεια του και το κύρος του.
Σαν μόνη διέξοδο θεωρεί πως πρέπει να βρει τον δράστη και να τον τιμωρήσει ταπεινώνοντας τον στην οικογένεια του.
Ένας από τους μαθητές του τον ρωτάει «πώς ένας άνθρωπος γίνεται αγελάδα»;
Και εκείνος του απαντάει «σταδιακά».
Είναι αυτή ακριβώς η απάντηση που περιγράφει την σταδιακή μεταμόρφωση του πρωταγωνιστή σε ένα εγωιστικό πλάσμα γεμάτο πείσμα που παραμερίζει την ανθρωπιά του προκειμένου να αποκτήσει ξανά την χαμένη του, όπως πιστεύει, ακεραιότητα.
Οι ηθικές επιλογές που θα κάνει όταν τον βρει είναι κάτι που θα σας βάλει σε δίλημμα.
Πώς θα συμπεριφερόμασταν εμείς σε ανάλογη περίπτωση άραγε;
Θα οδηγούμασταν από τα πάθη μας ή θα καταπνίγαμε τα συναισθήματα μας για μια πιο λογική αντιμετώπιση;
Εδώ δεν υπάρχει άσπρο μαύρο.
Ακόμα και ο δράστης είναι ένας απλός άνθρωπος που είναι εμφανές πως το έχει μετανιώσει.
Δεν υπάρχει ‘κακός’ στην υπόθεση, δεν υπάρχει εγκληματίας.
Μόνο ένας ήσυχος άνθρωπος που έκανε ένα σφάλμα.
Βρίσκω ιδιαίτερα ενδιαφέρον το θεατρικό έργο που έχουν επιλέξει να ανεβάσουν οι πρωταγωνιστές.
‘Ο Θάνατος του Εμποράκου’ μιλάει για μια μικροαστική Αμερικανική οικογένεια που συνεθλίβη υπό το βάρος του Αμερικανικού καπιταλισμού.
Εδώ έχουμε μια οικογένεια που συνθλίβεται υπό το βάρος όχι τόσο της τραγωδίας, αλλά όσο της ανεπάρκειας τους να την αντιμετωπίσουν.
Η λέξη κλειδί στις ταινίες του Farhadi είναι ‘φυσικότητα’.
Ο αριστοτέχνης αυτός σκηνοθέτης καταφέρνει να βγάζει από τους ηθοποιούς του τις καλύτερες ερμηνείες τους.
Οι ήρωες του είναι άνθρωποι σαν εμάς, που μπορούμε να ταυτιστούμε μαζί τους και να αναρωτηθούμε τι θα κάναμε στη θέση τους.
Οι ηθοποιοί ερμηνεύουν το ρόλο τους με τέτοια φυσικότητα και ρεαλισμό που μαγνητίζει.
Ο Shahab Hosseini μάλιστα κέρδισε στις Κάννες το βραβείο καλύτερου ηθοποιού (και καλύτερου σεναρίου η ταινία).
Θεωρώ πως θα έπρεπε να έχει δοθεί λίγο περισσότερο βάρος στον χαρακτήρα της πρωταγωνίστριας, μια που από ένα σημείο και μετά μοιάζει να «παραμερίζεται» λίγο.
Επίσης η ταινία θα μπορούσε να ήταν λίγο μικρότερη σε διάρκεια.
Πάντως ενώ ξεκινά με αργούς ρυθμούς, από τη μέση και μετά θα γαντζωθείτε πάνω της με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Τολμώ να πω ότι το The Salesman είναι μια ταινία που διαθέτει και σασπένς, τουλάχιστον από τη στιγμή που ο ήρωας μας θα βρει τον δράστη, μέχρι το συνταρακτικό τελευταίο πλάνο.
Σίγουρα μιλάμε μία από τις εξαιρετικές ταινίες της χρονιάς, βαθιά ανθρώπινη, που ενώ δεν απαρτίζεται από δραματικές εξάρσεις, κρύβει μέσα της μια δυνατή αναφορά για τον άνθρωπο, την ηθική του, τα ελαττώματα του και την, πολλές φορές, ανέλπιδη προσπάθεια του να τα δαμάσει.
Στους κινηματογράφους από 12 Ιανουαρίου.
Μιχάλης Δαγκλής.
