Η φράση ‘lifelong project’ είναι η πιο ταιριαστή για να χαρακτηρίσει τη σχέση μεταξύ του Martin Scorsese και της μεταφοράς στη μεγάλη οθόνη του ομώνυμου βιβλίου του Shusaku Endo χρονολογίας 1966 σχετικά με τα βασανιστήρια που υπέφεραν για την πίστη τους οι Ιησουίτες ιερείς στην Ιαπωνία του 17ου αιώνα.
26 ολόκληρα χρόνια προσπαθούσε ο Scorsese να γυρίσει την ταινία, με το πρώτο προσχέδιο του σεναρίου να γράφεται από τον ίδιο και το συν-σεναριογράφο Jay Cocks στις αρχές των ‘90s, και η οποία λόγω αρχικών προβλημάτων χρηματοδότησης και καθυστερήσεων βρήκε μόλις φέτος το δρόμο της για την οθόνη.
Η ταινία αφηγείται την ιστορία δύο Πορτογάλων Ιησουιτών ιερέων, των Πατέρων Sebastiao Rodrigues (Andrew Garfield, Hacksaw Ridge) και Francisco Garrpe (Adam Driver, Paterson), που ταξιδεύουν στην Ιαπωνία του 1643 σε αναζήτηση του μέντορά τους Πατέρα Ferreira (Liam Neeson, A Monster Calls), ο οποίος αγνοείται και φημολογείται ότι αποστάτησε και ζει πλέον με ιαπωνικό όνομα και ως Βουδιστής.
Οι δύο ιερείς θα βρεθούν σε μια Ιαπωνία αφιλόξενη, όπου ο Χριστιανισμός είναι παράνομος και οι κατά τόπους Χριστιανοί διώκονται, βασανίζονται και εκτελούνται από τις ιαπωνικές αρχές.
Εκεί, και προς μεγάλη του φρίκη, ο Πατέρας Rodrigues θα ανακαλύψει ότι η τεχνική που χρησιμοποιούν οι αρχές για να κάνουν τους ιερείς να απαρνηθούν το Χριστιανισμό και να αποστατήσουν, που είναι και ο απώτερος στόχος τους, είναι ο βασανισμός και η εκτέλεση άλλων Χριστιανών μπροστά στα μάτια τους, μέχρι εκείνοι να μην αντέξουν άλλο και να δεχθούν να πατήσουν μια εικόνα του Χριστού ως πράξη αποστασίας…
Το Silence είναι ένα κομψοτέχνημα τεχνικά και αισθητικά, άψογα σκηνοθετημένο και άρτια φωτογραφημένο από τον Rodrigo Prieto, που απεικονίζει ένα φυσικό τοπίο άγριο όσο και όμορφο, που ορθώνεται επιβλητικό όσο οι σκηνές βίας και βασανιστηρίων εκτυλίσσονται, και με τη Σιωπή να παύει μόνο για να ακουστούν τα ουρλιαχτά των βασανιζομένων.
Είναι η πραγματοποίηση του προσωπικού οράματος του δημιουργού της, που συμπυκνώνει και αποκρυσταλλώνει στην, αρκετά μεγάλη, φιλμική του διάρκεια όλες τις θρησκευτικές ιδέες, ανησυχίες και προβληματισμούς που εμποτίζουν σχεδόν όλο το έργο του, μεγαλωμένου για να γίνει ιερέας και αφοσιωμένου Καθολικού, Scorsese.
Όμως κάπου εκεί τελειώνουν οι λόγοι που καθιστούν αυτό το εγχείρημα αξιοθαύμαστο και σπουδαίο.
Γιατί πρόκειται για μια ταινία με πλήρως μονοδιάστατη θεματική (η Σιωπή του Θεού μπροστά στα δεινά και τα βάσανα των πιστών του), με πολύ συγκεκριμένα και ευδιάκριτα ηθικά διλήμματα που επαναλαμβάνονται καθ’όλη τη διάρκειά της και με επιφανειακά δομημένους χαρακτήρες που προσδιορίζονται αποκλειστικά από την πίστη τους.
Το Silence μοιάζει να είναι μια ταινία που αφορά κυρίως το δημιουργό της, καθώς πρόκειται για εκπλήρωση του προσωπικού του οράματος, και όχι μια ταινία που μπορεί να προβληματίσει γόνιμα ή και να δώσει απαντήσεις σε ζητήματα όπως ο σύγχρονος θρησκευτικός εξτρεμισμός και φονταμενταλισμός.
Γιατί, παρ’ότι διαφαίνεται ένας πολιτικός προβληματισμός σχετικά με το δυτικό επεκτατισμό και ιμπεριαλισμό και την προσπάθεια επιβολής της Χριστιανικής πίστης, το τελικό συμπέρασμα στο οποίο φαίνεται να καταλήγει η ταινία είναι εξ ολοκλήρου στρατευμένο στην πλευρά του Χριστιανισμού, παραγνωρίζοντας όλα τα απολύτως λογικά επιχειρήματα των Ιαπώνων σχετικά με τις μορφολογικές και πολιτισμικές διαφορές μεταξύ χωρών και καταδεικνύοντας απλώς τις σαδιστικές πρακτικές που ακολουθούσαν, δίχως να υπενθυμίζονται ή έστω να υπονοούνται αντίστοιχες πρακτικές που έχει ακολουθήσει ο Χριστιανισμός (βλέπε Σταυροφορίες, Ιερά Εξέταση…)!
Το τελικό επιχείρημα του Πατέρα Ferreira, δε, σχετικά με την ‘υπέρτατη πράξη αγάπης’ και τη δύναμη της Πίστης που παραμένει εντός μας υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, φαντάζει ως απλοϊκή προσπάθεια εξωραϊσμού και εν τέλει… προπαγανδισμού του Χριστιανισμόυ.
Όσον αφορά τις ερμηνείες, ξεχωρίζει αυτή του ασκητικής μορφής Adam Driver, που θα θέλαμε να έχουμε δει αναλογικά περισσότερο κατά τη διάρκεια της ταινίας, και του… Ιούδα Kichijiro (Yosuke Kubozuka), ενώ ο πρωταγωνιστής Andrew Garfield απογοητεύει, στου οποίου το πρόσωπο και την ερμηνεία δεν μπορούμε να ανιχνεύσουμε τα συναισθήματα και την εσωτερική πάλη του Rodrigues.
Το Silence είναι μια ταινία αριστοτεχνικά σκηνοθετημένη από έναν auteur του βεληνεκούς του Scorsese και μερικά από τα ατμοσφαιρικά πλάνα και σκηνές του στοιχειώνουν το μυαλό σου για πολύ καιρό μετά την πρώτη προβολή.
Όμως, έχει και πολλές αδύναμες στιγμές, όπως η υπερβολικά μεγάλη διάρκεια, η αίσθηση απουσίας μοντάζ, η επαναληψιμότητα των θεματικών της και εν τέλει η μη ευρεία απεύθυνσή της, καθώς πρόκειται για μια αμιγώς θρησκευτική ταινία.
Σίγουρα δεν είναι μια κακή ταινία, εντούτοις απέχει πολύ από το να βρίσκεται έστω κοντά στις πραγματικά δυνατές στιγμές της φιλμικής καριέρας του δημιουργού της…
Στους κινηματογράφους από 5 Ιανουαρίου.
Μαριάννα Τσότρα.
