Από τις ταινίες που παρότι ήθελα πολύ, δε πρόλαβα να δω στο τελευταίο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το Eshtebak αποτέλεσε τη φετινή επίσημη πρόταση της Αιγύπτου για τα Όσκαρ, όμως ασχέτως αν δε κατάφερε να βρεθεί στη τελική πεντάδα, είναι μια ταινία που όχι απλά αξίζει να δει ο καθένας, αλλά σχεδόν επιβάλλεται.
Ιούλιος 2013, Αίγυπτος.
Πριν δυόμιση ακριβώς χρόνια έλαβε χώρα η περίφημη επανάσταση που έδιωξε από τη προεδρία της χώρας τον Χόσνι Μουμπάρακ.
Οι πολιτικές ζυμώσεις που ακολούθησαν οδήγησαν σε εκλογές με τα ηνία της χώρας να περνούν στον Μοχάμεντ Μόρσι, του κόμματος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Μετά από ένα ακριβώς χρόνο στην εξουσία και αμέτρητες διαμαρτυρίες εναντίον του, ξέσπασε η Επανάσταση της 30ης Ιουνίου, που οδήγησε στο Πραξικόπημα της 3ης Ιουλίου από τον Στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, που έριξε τον Μόρσι.
Για τις επόμενες τρεις ημέρες, οι δρόμοι της χώρας είχαν μετατραπεί σε πεδία μάχης μεταξύ των υποστηρικτών του Μόρσι που ήλεγχε την αστυνομία και του αλ Σίσι που ήλεγχε το στρατό.
Η ταινία μας βάζει στη καρδιά μία εξ αυτών των ημερών.
Όλα ξεκινούν από τη σύλληψη δύο μελών του Associated Press, ενός Αμερικανο-Αιγύπτιου δημοσιογράφου και του φωτορεπόρτερ που τον συνοδεύει, από το στρατό και κατάσχεση του υλικού τους.
Οι δύο άνδρες ρίχνονται σε μια κλούβα και στη προσπάθειά τους να ζητήσουν βοήθεια από τυχαίους διαδηλωτές του αλ Σίσι που περνούν απ’ έξω, όταν εκείνοι μαθαίνουν ότι είναι δημοσιογράφοι, αρχίζουν να τους πετροβολούν, με αποτέλεσμα να συλληφθούν και εκείνοι ως οπαδοί του Μόρσι!
Τα επεισόδια τριγύρω συνεχίζονται, με την αστυνομία να συλλαμβάνει λίγο παρακάτω μια ακόμα ομάδα ταραχοποιών, αυτή τη φορά όντως του Μόρσι, και να τους ρίξει όλους μαζί στην ίδια κλούβα!
Είκοσι-πέντε περίπου άνθρωποι, άσπονδοι (πολιτικοί) εχθροί, παστωμένοι μέσα σε λίγα τετραγωνικά μιας καυτής κλούβας στη μέση του Αιγυπτιακού καλοκαιριού, εν μέσω κλιμακούμενων επεισοδίων.
Κανονική πυριτιδαποθήκη, που περιμένει τη σπίθα για να εκραγεί…ή να ενραγεί.
Αν και στην εισαγωγή της, η ταινία μας δίνει μια συνοπτική περιγραφή των γεγονότων που εξελίχτηκαν στη χώρα και οδηγηθήκαμε σε αυτή την ημέρα, ως μη γνώστης των διεθνών εξελίξεων, αναγκάστηκα να ρίξω μια ματιά στη Wikipedia ώστε να μπορέσω να καταλάβω ποιος είναι ποιος και ποιος είναι με ποιον.
Αν είστε το ίδιο άσχετοι με εμένα, πιθανότατα στην αρχή θα δυσκολευτείτε κι εσείς να βγάλετε άκρη, γι’ αυτό θα σας συμβούλευα να κάνετε μια μικρούλα έρευνα πριν τη δείτε, χωρίς φυσικά αυτό να είναι απαραίτητο, αλλά σίγουρα θα βοηθήσει στο ταχύτερο εγκλιματισμό σας.
Το Eshtebak αποτελεί εξ αρχής μία πολύ έξυπνη και ενδιαφέρουσα ιδέα, όμως οι δημιουργοί του Khaled και Mohamed Diab καταφέρνουν να ξεπεράσουν τις προσδοκίες παραδίδοντάς μας ένα μικρό αριστούργημα.
Αρχικά σε παραπλανά, αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα είναι μια ταινία που απλά θα παρακολουθείς ένα γκρουπ εχθρών να τρώγεται σε ένα κλειστό χώρο, όμως όχι, το Eshtebak είναι τόσο δομικά καλοστημένο που οδηγεί τελείως αβίαστα σε μονοπάτια που προκαλούν τόσο τη κοινωνική λογική του θεατή, όσο και το συναίσθημά του.
Άνθρωποι από κάθε ηλικία και κοινωνική τάξη, οικογενειάρχες με τα έφηβα παιδιά τους, πλουσιόπαιδα που δε ξέρουν ακριβώς που έμπλεξαν, μεροκαματιάρηδες καταστηματάρχες και άστεγοι, μέχρι φανατισμένοι θρησκόληπτοι και κομματόσκυλα, βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε λίγα τετραγωνικά, με το στρατό απ’ έξω να προσπαθεί να φυλάξει τις φρεσκοκατεκτημένες Θερμοπύλες, έναν στρατό γεμάτο υποχρεωτικά καταταγμένους πιτσιρικάδες που δε ξέρουν από πού να πρωτοπροφυλαχτούν.
Όσο η κλούβα προχωράει, οι καταστάσεις που βιώνουν οι συλληφθέντες μοιάζουν με τρενάκι του λούνα παρκ, από αντιδικίες μεταξύ τους που με το παραμικρό τους φέρνουν στα χέρια ξαφνικά βρίσκονται όλοι απειλούμενοι από αδέσποτα πυρά να προστατεύει ο ένας τον άλλον, ενώ λίγο αργότερα όταν πέφτουν στη μέση μιας οδομαχίας τα αίματα βράζουν και πάλι, αλλά λίγες στιγμές αργότερα τα όσα τους χωρίζουν και πάλι μπαίνουν στην άκρη μια νεαρή κοπέλα που μόλις έχασε το πατέρα της υποφέρει γιατί απλά δεν έχει που να πάει για να κάνει τη φυσική της ανάγκη, και όλα αυτά υπό τον ήλιο που τους καίει κόβοντάς τους την ανάσα.
Αν και το μήνυμα που θέλει να περάσει η ταινία είναι τόσο απλό όσο και οικουμενικό, και υπάρχουν και οι στιγμές που για να τα καταφέρει γίνεται κάπως politically correct, οι δημιουργοί έχουν στήσει το Eshtebak με τέτοιο τρόπο, από το πρώτο μέχρι κυριολεκτικά το τελευταίο δευτερόλεπτο, που χτυπάει το θεατή αλύπητα, αναγκάζοντάς τον να βάλει αυτό το ρημάδι που έχει ανάμεσα στα αυτιά του να λειτουργήσει.
Στους κινηματογράφους από 9 Φεβρουαρίου.
Αλέξης Κυριαζής.
