Aπό την κατάθλιψη στον κυνισμό και από την ψυχρότητα του βορειοευρωπαϊκού κλίματος στην θέρμη μουσικών, αυτοαναφορικών και αρχαίων ελληνικών στοιχείων, ο Lars Von Trier μετατρέπει μια όχι και τόσο γήινη ιστορία, σε ένα έργο αφοσίωσης, αληθινής αγάπης και λάμψης της ουσιαστικής ανθρωπιάς.
Αξιοποιώντας την υπερταλαντούχα Bjork, η οποία συγκλονίζει στο ρόλο της Selma αγγίζοντας ακόμα και τον πιο σκληροτράχηλο θεατή, υπενθυμίζει στο κοινό του ότι δεν χρειάζονται πραγματικές, δακρύβρεχτες ιστορίες αυτό-ηρωοποιημένων προσώπων για να κατανοήσει κανείς την ουτοπική αντιφατικότητα του ωμού ρεαλισμού σε σχέση με τον… «επιθυμητό» ρεαλισμό.
Η Selma, εξάλλου, είναι από μόνη της ένας ουτοπικός χαρακτήρας, που μπορεί να ανιχνευθεί στην ψυχή λίγων κι εκλεκτών ανθρώπων, πτυχές του οποίου, ωστόσο, δεν αποκλείεται να ενσαρκώνονται από τους γονείς, φίλους, αδέρφια ή γείτονές μας.
Λειτουργώντας, λοιπόν, συνδυαστικά κι έχοντας ως background πάντα τη δύναμη μιας εσωτερικής «φωνής της ηθικής», οι δράσεις αυτών των ανθρώπων αφήνουν τον αντίκτυπό τους τόσο σε εμάς τους ίδιους, όσο και στον δικό τους κόσμο των εμπειριών.
Αυτόν τον κόσμο εξάλλου, θα κληθούν να συμβουλευθούν όταν προσγειωθούν και κατανοήσουν πού, εν τέλει, έχουν δημιουργηθεί για να ζουν.
Το εγχείρημα αυτό, πέρα από μια εσωτερική ψυχογραφηματική αναφορά, αιτιολογεί έμπρακτα το υπόβαθρο ύπαρξης των μιούζικαλ αποσπασμάτων της ταινίας, ως μια διαρκή αναφορά στην αρχαία ελληνική τραγωδία και το ρόλο του χορού για την ανάπτυξη του κεντρικού ήρωα, σε μια ελαφρώς διαφοροποιημένη τεχνικά εκδοχή απ’ τον Τριέρ.
Για ποιο λόγο η Selma αγαπά τόσο τα μιούζικαλ και φτάνει στο σημείο να βιώνει την συναισθηματική υπόστασή της μέσα από μιούζικαλ;
Μα γιατί απουσιάζει από την καθημερινή ζωή της η προσωποποιημένη εκδοχή ταύτισης που αναζητά, αλλά και οι βαθύτεροι σκοποί των δράσεών της.
Όσο κι αν δεν αρέσει σε κανέναν να του ασκούν κριτική, σίγουρα θα περάσει από το στάδιο υποσυνείδητης αναζήτησής της, όταν βρίσκεται σε ένα «σταυροδρόμι» αποφάσεων ή καταστάσεις ανασφάλειας για την επιλογή που μόλις έχει φέρει εις πέρας.
Κι αυτή ακριβώς η αντιθετική ισορροπία, είναι η βάση για το χτίσιμο των πολλαπλών αναφορών πίσω από το πρόσωπο τη Selma.
Υπό προσεκτικότερη οπτική βέβαια, το “Dancer in the dark” δεν είναι απλώς η ιστορία ενός τέτοιου πολυμορφικού χαρακτήρα.
Είναι και ο καθρέφτης μιας ανεξέλεγκτης «ηθικοπλαστικής» κοινωνίας σε κάθε επίπεδο (από εξατομικευμένο μέχρι και πολιτικό), η ουσία της οποίας, σε καμία περίπτωση δεν στηρίζεται στην ψυχαναλυτική υπόσταση ακόμα και του πιο άβουλου και αδύναμου «κρίκου» της, αλλά σε ένα ψέμα που λέμε όλοι στον ίδιο μας τον εαυτό, για να αποποιηθούμε της ευθύνης ως θύτες: «Εμπιστεύομαι τη δικαιοσύνη των έμπρακτων αποδείξεων και μόνο αυτή».
Ναι σύμφωνοι, αλλά ο Τριερ αυτή τη στιγμή στέκεται σε μια γωνία και χαμογελά χαιρέκακα που επιβεβαιώνεται η ρήση του μέσα από τον βίο της πρωταγωνίστριάς του:
«Αν ήσουν κι εσύ ένα από τα outsiders της ιστορίας έτσι θα την τιμωρούσες. Αλλά τώρα που την βλέπεις εκ των έσω τη λυπάσαι. Ζήσε, λοιπόν, με τις επιλογές σου».
Επιλογές… παντού!
Στην αρχή, στην πορεία, στις συνέπειες...
Ακόμα και το τέλος, είναι μια επιλογή.
Όπως η Σέλμα δεν ήθελε ποτέ να ακούει το τελευταίο τραγούδι στα μιούζικαλ γιατί της έδινε την αίσθηση του «οριστικού» και «αμετάκλητου», έτσι κι εδώ, αυτοαναφορικά κινούμενοι, είναι προσωπική επιλογή αν θα επιτρέψουμε στο τέλος να έρθει.
Και όταν όλες οι «φωνές της ηθικής» σωπάσουν και η απόφαση παρθεί, τότε το «πνευματικό» δίνει τη θέση του στο «μεταφυσικό» χαρίζοντας μια τελευταία «αγκαλιά» στην ηρωίδα σαν επικήδειο για τη ζωή και τις επιλογές που άφησε πίσω της.
Το τελευταίο τραγούδι θα ηχήσει στην ατμόσφαιρα και όταν εμείς, σαν θεατές, θυμηθούμε ότι τελικά ζήσαμε τις καθημερινές μας πράξεις από την ανάποδη οπτική, θα υποχρεωθούμε να ακούσουμε το άσμα μέχρι την αμετάκλητη κι οριστική σιωπή.
Νικόλ Φιλιπποπούλου.
1.jpg)
