Από τις πιο γνωστές και πιο βραβευμένες ιαπωνικές ταινίες στη Δύση, το «Γυναίκα στους Αμμόλοφους» κέρδισε το Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Κανών το 1965 ενώ την ίδια χρονιά ήταν υποψήφιο για Όσκαρ Ξενόγλωσσης και Καλύτερης Σκηνοθεσίας για τον Hiroshi Teshigahara.
Το σενάριο βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Kobo Abe (όπως και οι περισσότερες ταινίες του Teshigahara), που εκδόθηκε το 1962 και κέρδισε το βραβείο Γιομιούρι, ένα από τα πιο σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία της χώρας.
Ο Τζουνπέι Νίκι είναι δάσκαλος και ερασιτέχνης εντομολόγος.
Κατά τη διάρκεια μιας εκδρομής του σε μία αμμώδη περιοχή της Ιαπωνίας, όπου έχει καταφθάσει για να μελετήσει και να συλλέξει έντομα της άμμου, απορροφάται τόσο από την έρευνά του ώστε χάνει το τελευταίο λεωφορείο από την περιοχή.
Οι κάτοικοι ενός χωριού που βρίσκεται εκεί κοντά του προτείνουν να περάσει την νύχτα στο χωριό και εκείνος, μην έχοντας άλλη επιλογή, δέχεται.
Στη συνέχεια οι χωρικοί τον βάζουν να κατέβει μια φορητή σκάλα σε έναν λάκκο, στην μέση του οποίου βρίσκεται το σπίτι μιας γυναίκας.
Την επόμενη μέρα όμως, διαπιστώνει πως έχουν αποσύρει τη σκάλα ενώ με τρόμο συνειδητοποιεί πως οι χωρικοί έχουν σκοπό να τον αφήσουν για πάντα στο λάκκο, με σκοπό να γίνει σύζυγος της γυναίκας, να αποκτήσουν ένα παιδί μαζί και παράλληλα να την βοηθάει στην εργασία της, που δεν είναι άλλη από το να φτυαρίζει άμμο όλη μέρα, την οποία οι χωρικοί πωλούν σε κατασκευαστικές εταιρίες, μιας και είναι το μόνο έσοδό τους.
Επιπλέον, ο Τζουνπέι σύντομα διαπιστώνει πως σε περίπτωση που σταματήσουν να σκάβουν, η άμμος θα καλύψει το σπίτι.
Ο Teshigahara σκηνοθετεί μια αλληγορική ταινία, μια παραβολή ουσιαστικά, η οποία έχει τόσο κοινωνικές όσο και πολιτικές προεκτάσεις.
Ίσως το μόνο μήνυμα που περνάει άμεσα παρουσιάζεται στην αρχή του φιλμ, όπου μέσω αφήγησης, δηλώνει ευθαρσώς πως «οι άνθρωποι είναι σκλάβοι του φόβου τους να πέσουν θύματα απάτης.
Για αυτό έχουν συστήσει όλα αυτά τα έγγραφα, όπως συμβόλαια, ομόλογα, άδειες, ταυτότητες κτλ, σε μία αέναη προσπάθεια να αποδείξουν την αθωότητά τους».
Ένα δεύτερο πολιτικό σχόλιο, συγκαλυμμένο αυτή την φορά, παρουσιάζεται μέσω της σχέσης των χωρικών, που αντιπροσωπεύουν την εξουσία και των δύο πρωταγωνιστών, που αντιπροσωπεύουν την εργατική τάξη.
Σύμφωνα με τον Teshigahara, η απάνθρωπη εξουσία δεν διστάζει καθόλου να υποδουλώσει την εργατική τάξη για τα συμφέροντα της, έστω και με δόλια μέσα, ενώ παράλληλα προσφέρει ίσα-ίσα όσα χρειάζονται για την επιβίωση εκείνων που εξυπηρετούν τα συμφέροντα της.
Ως εκ τούτου, τα μέλη της εργατικής τάξης βρίσκονται σε μία σισύφεια διαδικασία, κατά την οποία το μαρτύριο τους επαναλαμβάνεται χωρίς τελειωμό και χωρίς πραγματική ανταμοιβή.
Στους τρόπους που η εξουσία πετυχαίνει να διατηρεί τους εργάτες «σκλαβωμένους», συμπεριλαμβάνεται και το σεξ.
Χαρακτηριστική είναι η σκηνή όπου ο Τζουνπέι ζητά από τους χωρικούς να τον αφήνουν να βλέπει τη θάλασσα για λίγο κάθε μέρα και εκείνοι του ζητούν να κάνει σεξ με την γυναίκα μπροστά τους, αν θέλει να ικανοποιήσουν το αίτημα του.
Κοινωνικά τώρα, ο Teshigahara καταπιάνεται με το θέμα της αναζήτησης και της εύρεσης ταυτότητας του ανθρώπου, η οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, μπορεί να βρεθεί υπό οποιεσδήποτε συνθήκες ενώ παράλληλα μπορεί να έγκειται και στο πιο απλό πράγμα.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο Τζουνπέι βρίσκει το νόημα της ζωής του παράγοντας πόσιμο νερό μέσω της υγρασίας της άμμου.
Ο Teshigahara θεωρεί επίσης πως εφόσον ο άνθρωπος βρει τον προορισμό του στη ζωή, δεν χρειάζεται τίποτα άλλο, ακόμα και αν ζει εν μέσω εξαθλίωσης.
Τεχνικά, το φιλμ συνδυάζει άψογα την προσήλωση στο αρχικό κείμενο με την τεχνική αρτιότητα.
Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζεται πλήρως στην εξαιρετική, ασπρόμαυρη φωτογραφία του Χιρόσι Σεγκάβα, η οποία περιλαμβάνει μεγάλο βάθος εστίασης, απόλυτη προσήλωση στην λεπτομέρεια και στον ρεαλισμό, σε σημείο που κάποιες σκηνές θυμίζουν έντονα ντοκιμαντέρ, όπως αυτές με τις κινήσεις των εντόμων, και άψογη κίνηση της κάμερας.
Ακόμα ένα σημείο υπεροχής αποτελεί και η μουσική επένδυση της ταινίας από τον Τακεμίτσου Τόρου, ο οποίος έχει πλημμυρίσει το φιλμ με απότομους και οξείς ήχους που εντείνουν την έντονα κλειστοφοβική αίσθηση που χαρακτηρίζει την παραγωγή.
Εξαιρετικοί επίσης είναι και οι δύο πρωταγωνιστές, Eiji Okada ως Τζουνπέι και Kyôko Kishida ως Γυναίκα (δεν αναφέρεται καθόλου το όνομά της), οι οποίοι αποτυπώνουν τους ρόλους τους με ρεαλισμό ανάλογο με το τεχνικό κομμάτι.
Ουσιαστικά οι ρόλοι τους αντιπροσωπεύουν δύο αντίθετες όψεις της αντιμετώπισης των τακτικών της εξουσίας.
Η Γυναίκα την απόλυτη αποδοχή της κατάστασης και ο Τζουνπέι τον συνεχή, αλλά μάταιο αγώνα εναντίον της.
Ο τρόπος που αποδίδουν τις συγκεκριμένες συμπεριφορές είναι πραγματικά άψογος.
Συνοψίζοντας, το «Γυναίκα στους Αμμόλογους» είναι ένα αριστούργημα του παγκόσμιου κινηματογράφου, ένα φιλμ που απέδειξε με τον καλύτερο τρόπο τις δυνατότητες του μέσου, τόσο καλλιτεχνικά όσο και από άποψη περιεχομένου.
Παναγιώτης Κοτζαθανάσης.
1.jpg)
