«Ο Καταδικασμένος» θεωρείται από πολλούς ένα από τα καλύτερα φιλμ του Akira Kurosawa, κυρίως λόγω του ανθρωπισμού που εκπέμπει αλλά και λόγω της δριμείας κριτικής που ασκεί στη γραφειοκρατία.
Ο Kanji Watanabe είναι ένας μεσήλικας δημόσιος υπάλληλος, προϊστάμενος του Τμήματος Δημοσίων Υποθέσεων, ο οποίος κάνει την ίδια βαρετή δουλειά για πάνω από 30 χρόνια, έχοντας μάλιστα λάβει βραβεία για το γεγονός πως δεν έχει χάσει ούτε μια μέρα δουλειάς σε αυτό το διάστημα.
Η γυναίκα του έχει πεθάνει και στο σπίτι μαζί του κατοικούν ο γιος και η νύφη του, οι οποίοι όμως ενδιαφέρονται κυρίως για την κληρονομιά παρά για τον ίδιο.
Κάποια στιγμή, μαθαίνει πως έχει καρκίνο στο στομάχι και πως του απομένει το πολύ ένας χρόνος ζωής. Αρχίζει τότε να εξετάζει τη ζωή του και συνειδητοποιώντας την ματαιότητα της ξεκινά ένα ταξίδι, αρχικώς με έναν εκκεντρικό λογοτέχνη που τον μυεί στη νυχτερινή ζωή της μεταπολεμικής Ιαπωνίας και στη συνέχεια με την Toyo, μια νεαρή συνάδερφο, η οποία τον παρασέρνει με τον κέφι και την ζωντάνια της.
Αποτέλεσμα της ιδιότυπης και σύντομης αυτή οδύσσειας, είναι πως ο Watanabe αποφασίζει να ξοδέψει το υπόλοιπο της ζωής που του απομένει στο να ικανοποιήσει το αίτημα μιας ομάδας γυναικών που ζητούν να μετατραπεί μια τοποθεσία που λυμαίνεται από έναν σπασμένο υπόνομο σε παιδική χαρά, εν μέσω των αδυσώπητων γραναζιών της γραφειοκρατίας.
Ο Kurosawa εστιάζει κυρίως σε δύο τομείς: την αναζήτηση ταυτότητας και την καταδίκη της γραφειοκρατίας.
Ο πρώτος τομέας διακατέχεται από τον έκδηλο ανθρωπισμό του σκηνοθέτη, μια πίστη πως ακόμα και ο πιο «αδιάφορος» άνθρωπος μπορεί να αφυπνιστεί και να δώσει νόημα στη ζωή του κάνοντας κάτι για το κοινό καλό.
Το αποτέλεσμα των πράξεων του Watanabe γίνεται φανερό στο τρίτο μέρος της ταινίας, που διαδραματίζεται κατά την διάρκεια της κηδείας του, όταν οι γυναίκες που αιτήθηκαν την δημιουργία της παιδικής χαράς είναι και οι μόνες που δείχνουν πραγματικά συντετριμμένες κατά την διάρκεια της ενώ η συμπεριφορά των συναδέρφων και των συγγενών του κυμαίνεται από επικριτική προς το πρόσωπο του έως αδιάφορη.
Όσο αναφορά την γραφειοκρατία, ο Kurosawa είναι αδυσώπητος στην κριτική απέναντι της, παρουσιάζοντας τα μέλη της ως ανθρώπους που προσπαθούν να αποδείξουν ότι κάτι κάνουν ώστε να μην κάνουν τίποτα στην πραγματικότητα.
Αποτέλεσμα είναι η γραφειοκρατία να δημιουργεί απλώς εμπόδια στους ανθρώπους, με τον Κουροσάβα να παρουσιάζει το γεγονός μέσω των μάταιων προσπαθειών των γυναικών να ασχοληθεί κάποιος με το αίτημά τους καθώς οι διάφοροι δημόσιοι υπάλληλοι τις κατευθύνουν από μια υπηρεσία στην άλλη, αρνούμενοι, ουσιαστικά, να πάρουν οποιαδήποτε ευθύνη.
Γενικότερα, οι δημόσιοι υπάλληλοι καταδεικνύονται ως ποταπά, άχρηστα όντα, κάτι που αποτυπώνεται έκδηλα μέσω της Toyo, η οποία θεωρεί πως η ζωή στην υπηρεσία είναι απίστευτα βαρετή, μιας και δεν συμβαίνει ποτέ τίποτα, γεγονός που την οδηγεί στην παραίτηση και στην απασχόληση σε μία μικρή βιοτεχνία, που κατασκευάζει κουρδιστά κουνελάκια.
Ακόμα κι αν η νέα της δουλειά είναι απαιτητική και κουραστική, η κοπέλα νιώθει ικανοποίηση απλώς και μόνο επειδή δημιουργεί (κατασκευάζει) κάτι, έστω και τόσο μικρό, σε αντίθεση με τους γραφειοκράτες, από τους οποίους δεν προκύπτει κανένα αποτέλεσμα.
Τέλος, το φιλμ περιέχει ένα ακόμη σχόλιο, που παρουσιάζεται μέσω της νύχτας που περνάει ο πρωταγωνιστής σε διάφορα κλαμπ και μπαρ της πόλης, όπου η εκδυτικοποίηση είναι έκδηλη στην νεολαία, ενώ η προπολεμική γενιά, την οποία αντιπροσωπεύει ο Γουατανάμπε, μοιάζει πραγματικά εκτός τόπου και χρόνου με τις παραδοσιακές ιαπωνικές αξίες της.
Το φιλμ στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στον Takashi Shimura που υποδύεται τον Watanabe, ο οποίος είναι εξαιρετικός ως το αρχέτυπο του «ανθρωπάκου», εκπέμποντας συμβιβασμό, μιζέρια και δουλικότητα από κάθε πόρο του σώματός του.
Εξίσου εντυπωσιακή είναι η σταδιακή συνειδητοποίηση της κατάστασης του και η μεταμόρφωση που προέρχεται από αυτήν, μιας και ο ίδιος μετατρέπεται σε ένα ατρόμητο, αποφασισμένο ον.
Χαρακτηριστική είναι η σκηνή που μέλη της Yakuza προσπαθούν με την βία να τον πείσουν να σταματήσει τις προσπάθειές του, αλλά στο τέλος αποχωρούν αποκαρδιωμένοι, βλέποντας πως ο Watanabe δεν φοβάται καθόλου τον θάνατο.
Εξίσου πειστική είναι και η Miki Odagiri ως Toyo, η οποία εκπέμπει τα ακριβώς αντίθετα από τον Watanabe, όντας συνειδητοποιημένη, αστεία, πρόσχαρη και γεμάτη ζωντάνια.
Το υπόλοιπο επιτελείο έχει σαφώς δευτερεύοντες ρόλους, όλοι όμως είναι άκρως πειστικοί, κυρίως ως απεχθείς γραφειοκράτες.
Τεχνικά το φιλμ είναι ένα ακόμα αριστούργημα, με την φωτογραφία του Ασακάζου Νακάι να δίνει εικόνες απόλυτου ρεαλισμού, τόσο στο δημόσιο (με χαρακτηριστικό την πληθώρα στοιβαγμένων εγγράφων στο γραφείο του Watanabe, όσο και στα διάφορα μέρη που επισκέπτεται τη νύχτα αλλά και εντός του σπιτιού του και στην κηδεία του.
«Ο Καταδικασμένος» είναι το πρώτο φιλμ που ο Κουροσάβα έκανε μόνος του το μοντάζ, αισθανόμενος πως μόνο μέσω του μοντάζ μπορεί να επιτευχθεί πραγματική αλληλουχία ανάμεσα στις σκηνές.
Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό, με σαφέστατο παράδειγμα τα flashbacks που εμφανίζονται εν μέσω της σκηνής της κηδείας.
Όλη η τεχνική και καλλιτεχνική αρτιότητα του φιλμ αποτυπώνεται στον μεγαλύτερο βαθμό σε μία από τις τελευταίες σκηνές, όπου ο Watanabe κάθεται σε μία κούνια κινούμενος ελαφρά, τραγουδώντας εν μέσω δριμείας χιονόπτωσης.
«Ο Καταδικασμένος» είναι ένα ακόμα αριστούργημα του παγκόσμιου σινεμά και ένα σαφέστατο δείγμα των ανυπέρβλητων ικανοτήτων του μεγάλου Ιάπωνα δημιουργού.
Παναγιώτης Κοτζαθανάσης.
1.jpg)
