Η πιο παλιά από τις εκδοχές του διάσημου έργου του William Shakespeare κάνει φέτος την επανέκδοση της, μεταφέροντας τους θεατές σε μια άλλη κινηματογραφική εποχή και τον Orson Welles να χτίζει με μεγάλη δεξιοτεχνία τον εξπρεσιονιστικό κόσμο του Macbeth.
Σε αντίθεση με τους διαδόχους του, ο Macbeth του Welles δεν αποτελεί απλώς το κλασικό τραγικό πρόσωπο του παραμυθιού που έφερε ο ίδιος την καταστροφή του μέσα από τις ερινύες που τον κυνηγούσαν.
Αυτός ο Macbeth ενσαρκώνει τον πιο εφιαλτικό και πυρετώδη, με τον Welles να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη τον ψυχολογικό τρόμο του ήρωα τόσο εικονοκλαστικά όσο και ερμηνευτικά.
Το πρώτο πλάνο του έργου (σύννεφα σε έναν κατάμαυρο ουρανό) προειδοποιεί το κοινό επακριβώς για την σκοτεινή τροπή που θα ακολουθήσει το έργο.
Το αμέσως επόμενο πλάνο, αποκαλυπτικό και τρομακτικό, δείχνει τις τρεις μάγισσες να στήνουν τον ιστό τους, αποτελώντας έτσι την «πύλη» στον μαγικό κόσμο του Orson Welles.
Με τον ερχομό του Macbeth (Orson Welles) με τους άντρες του και την αναγγελία της προφητείας τους, οι προσδοκίες του θεατή, να αντικρίσει τον τρόπο με τον οποίο αυτός ο τρανός και όχι αντιπαθητικός ήρωας θα καταλήξει, αυξάνονται ύπουλα.
Γνωρίζοντας, όμως, ότι υπάρχει ακόμα ένας βασιλιάς που κυβερνά, οι προσδοκίες μεταφέρονται προς την δολοπλοκία.
Οι χαρακτήρες στο Macbeth είναι πολυδιάστατα δοσμένοι πλησιάζοντας τον θεατή ακόμα και με τις αμαρτίες τους.
Ο Macbeth βιώνει την απόλυτη κυριαρχία από το υπερφίαλο «εγώ» του την ώρα που «υφαίνει» με τη γυναίκα του σχέδιο εξολόθρευσης του βασιλιά, όμως μια φωνή μέσα του τον προειδοποιεί για το αποτέλεσμα της πράξης του.
Οι εσφαλμένες κι εντελώς απερίσκεπτες κινήσεις του φαίνονται όταν οι αντικρουόμενες σκέψεις του γίνονται λέξεις στο στόμα του, κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του σχεδίου.
Ακόμα κι όταν σκοτώνει τον βασιλιά του, κάτι μέσα του φωνάζει ότι δεν πρέπει να το κάνει.
Η γυναίκα του απ’ την άλλη, βυθισμένη για τα καλά στην φιλοδοξία και ματαιοδοξία της, απολαμβάνει την προσωρινή νίκη της στο πεδίο της μάχης και φαντασιώνεται τον εαυτό της να τιμάται όπως θεωρεί ότι της αξίζει.
Η μοίρα, σαφώς, παίζει άσχημα παιχνίδια ιδιαίτερα στον Macbeth που χάνεται στη λαβυρινθώδη απληστία του και βουτά τα χέρια του βαθιά στο αίμα.
Οι Ερινύες, ωστόσο, κάνουν από νωρίς αισθητή την παρουσία τους θυμίζοντάς του ότι πριν γίνει βασιλιάς ήταν κι εκείνος ένας υπήκοος και πάνω απ’ όλα άνθρωπος.
Οι αντικρουόμενες δυνάμεις στην κρίση του Macbeth, καταλήγουν να πλαισιώνουν τα στοιχεία τρόμου του έργου, οδηγώντας το κοινό να τρομάζει όχι τόσο με το θέαμα των ανθρώπων που ξέρει ότι ήδη έχουν σκοτωθεί, αλλά με την ιδέα ότι είναι «ζωντανοί-νεκροί» στην συνείδηση του τραγικού βασιλιά.
Την ίδια τραγική κατάληξη έχει, φυσικά, και η γυναίκα του, η οποία δεν αγγίζει την τραγικότητα του συζύγου της, ίσως γιατί από την αρχή της ταινίας δεν υπήρξε ούτε μία σκηνή που να κέρδισε την συμπάθεια του θεατή.
Με τον θάνατο του Macbeth, η τραγωδία φτάνει στη λήξη της και η δικαιοσύνη επανέρχεται επιφέροντας ισορροπία.
Οι προσδοκίες που δόθηκαν στην αρχή, επιβεβαιώνονται με κάθε τρόπο και τα μάγια ολοκληρώνονται, εκπληρώνοντας τον σκοπό τους.
Κατά την πορεία, ωστόσο, προς το τέλος, η τυραννία του Macbeth δεν παρουσιάζεται τόσο υπό ιδεολογική σκοπιά, όσο υπό οπτική χαρακτήρα.
Γνωρίσαμε τον Macbeth σαν άνθρωπο, τον συμπαθήσαμε ή μισήσαμε σαν άνθρωπο, για να καταλήξει να επέλθει η «κάθαρση» πάλι μέσα από τον Macbeth σαν τραγικό άνθρωπο.
Στους κινηματογράφους σε επανέκδοση από 6 Σεπτεμβρίου.
Νικόλ Φιλιπποπούλου.
