20ο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου: Συζήτηση με την ηθοποιό και σκηνοθέτη Sandrine Dumas

Τετάρτη 10 Απριλίου, λίγο πριν τις 11 το πρωί.
Στο Γαλλικό Ινστιτούτο. Καθόμουν σε μια καρέκλα και άκουγα την βροχή.
Και περίμενα τη σειρά μου.
Φτάνει προς το μέρος μου η Sandrine Dumas.
Τη συνάντησα με αφορμή την ταινία της ‘On ment toujours à ceux qu'on aime /Πάντα λέμε ψέματα σ’ αυτούς που αγαπάμε’, την οποία παρακολούθησα την προηγούμενη μέρα στο σινεμά.
Λέμε ‘Καλημέρα’ σε γαλλικά, αγγλικά και ελληνικά.
Η συζήτηση έγινε στα αγγλικά και λίγο… στα ελληνικά! 

Λοιπόν, αρχίζουμε. 
Η ταινία σας ονομάζεται ‘Πάντα λέμε ψέματα σ’ αυτούς που αγαπάμε’. 
Είναι ένας πολύ ωραίος τίτλος για ταινία. 
Για την ακρίβεια, χωρίς κάποιος να δει την αφίσα ή να δει ποιος παίζει στην ταινία ή ποιος τη σκηνοθέτησε είναι πιθανό να τραβήξει το βλέμμα του θεατή. 
Από τον τίτλο και μόνο σου τραβάει την προσοχή και σίγουρα έχει ενδιαφέρον αυτό που θα δεις. 
Πώς έφτασες σε αυτό τον τίτλο; 

Μου πήρε πολύ καιρό να φτάσω εκεί γιατί ο αρχικός τίτλος της ταινίας ήταν ‘Jewell’, το όνομα δηλαδή της ηρωίδας μας.
Στα γαλλικά είναι δύσκολο να λες ‘Jewell’ (Τζούελ) διότι άλλοι το προφέρανε ‘Ζιβέλ’, άλλοι ‘Ζουέλ’, άλλοι δεν ήξεραν καν πως.
Τότε ο παραγωγός μου είπε πως πρέπει να αλλάξω το όνομα της ταινίας.
Εγώ όμως δεν ήθελα να βρω άλλο τίτλο.
Όταν ήμουν στη διαδικασία του μοντάζ, έγραφα στο χαρτί πιθανούς τίτλους.
Και μια μέρα ήμουν μπροστά στις εικόνες της ταινίας και είδα αυτή τη σκηνή μέσα στο αυτοκίνητο που η γιαγιά λέει: ‘Δε λέμε πάντα την αλήθεια’.
Και είπα πως ναι, βρήκα τον τίτλο! 

Μια ατάκα της ταινίας σου έδειξε λοιπόν τον τίτλο… 

Ήταν ο καλύτερος τρόπος για να το συνοψίσω!
Όλοι λένε ψέματα, όχι μόνο η Jewell.
Δεν είναι βέβαια μόνο ψέματα, είναι και σιωπή, απλώς δεν τα λες όλα πάντα.
Αυτό πίστευα πως ήταν το καλύτερο.
Και έχεις δίκιο, ο τίτλος απευθύνεται σε όλους. 

Όπως παρακολουθούσα την ταινία, δεν μπορούσα να προβλέψω αν θα έχει ευχάριστο ή δυσάρεστο τέλος αλλά πιστεύω πως έδωσες το πιο ταιριαστό τέλος. 
Ήταν αυτή η πρώτη σου σκέψη για το τέλος ή είχες κάτι άλλο στο μυαλό σου; 

Είχα στο μυαλό μου να την φιλμάρω αργότερα.
Ως ένα σημείο πίστευα πως θα είχα μια σκηνή όπου βλέπουμε τη Jewell πάνω στη σκηνή ή τη Jewell μαζί με την κόρη της και τον Paul…
Και μετά σκέφτηκα πως αυτό είναι αηδίες!
Δεν ήταν σωστό.
Μαθαίνουμε στο τέλος ότι η γιαγιά πεθαίνει και πως οι ήρωες μας έχουν γίνει πιο δυνατοί και μπορούν να ζήσουν τη ζωή τους όπως εκείνοι θέλουν, δε μας αφορά άλλο τι θα γίνει μετά. 

Δεν δείχνεις τι συμβαίνει από εκεί και πέρα, έτσι; 

Όχι. 

Καλά έκανες. 
Λοιπόν, ανέφερες χτες στην προβολή πως έχεις σκηνοθετήσει ήδη δύο μικρού μήκους ταινίες, ένα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους και η νέα σου ταινία είναι η πρώτη μυθοπλασίας. 
Πέρα από την ηθοποιία, πώς βλέπεις τον εαυτό σου ως σκηνοθέτιδα; 
Προφανώς κάτι θες να μοιραστείς με το κοινό που δεν μπορείς να εκφράσεις ως ηθοποιός; 

Είναι μια καλή ευκαιρία, έχεις δίκιο.
Ξέρεις, όταν είσαι ηθοποιός περιμένεις πολύ στη σκηνή.
Και περιμένεις… και περιμένεις κατά την διάρκεια των γυρισμάτων.
Έτσι, έχεις πολύ χρόνο να σκεφτείς και να παρακολουθήσεις.
Όταν σκέφτεσαι, ονειρεύεσαι.
Και ως ηθοποιός πάντα είχα ενδιαφέρον για την ιστορία, όχι μόνο για το ρόλο μου.
Με το να μπορώ να πάρω την ευθύνη για την ιστορία και να τη μεταφέρω και σε άλλους το βρίσκω εκπληκτικό.
Και έχω την ενέργεια να τους φέρω όλους κοντά μου.
Βρίσκω την σκηνοθεσία πολύ γεμάτη και δυνατή εμπειρία. 

Μάλιστα. Πώς δούλεψες με τις ηθοποιούς σου στα γυρίσματα; 
Υπήρχε χημεία μεταξύ σας; 

Σίγουρα ναι.
Επειδή είμαι ηθοποιός, πιστεύω πως οι ηθοποιοί με εμπιστεύονται.
Τουλάχιστον με εμπιστεύονται όταν λέω πως κάτι δεν κάνουν σωστά.
Τους λέω ‘Πήγαινε εκεί, δοκίμασε αυτό’.
Αυτό συμβαίνει διότι έχουμε μια κοινή γλώσσα.
Γνωρίζουν και εκείνοι πως υπάρχουν στιγμές που ούτε εγώ ξέρω με ποιο τρόπο να παίξω ή τι να κάνω.
Γνωρίζουν πως κάποιες φορές χρειάζεται να σε ωθήσει κάποιος και νομίζω πως ξέρω τι χρειάζονται.
Κάποιες στιγμές δεν μπορώ να τους βοηθήσω περαιτέρω αλλά τους καταλαβαίνω απόλυτα. 

Πώς προέκυψε η επιλογή της Marthe Keller; 

Εκπλήσσεσαι που δέχτηκε; 

Εννοώ ήταν δική σου επιλογή; 

Ναι, φυσικά.
Έχουμε τον ίδιο ατζέντη, τον οποίο και ρώτησα να με φέρει σε επαφή μαζί της.
Ύστερα της τηλεφώνησα, της μίλησα, της έδωσα το σενάριο, το διάβασε και είπε ναι.
Τόσο απλά. 

Εκτός της ταινίας τώρα. 
Στο παρελθόν έχεις δουλέψει με μερικούς σημαντικούς σκηνοθέτες όπως το Roger Vadim, τον Ermanno Olmi, το Robert Altman, το Milos Forman, τον Krzysztof Kieslowski, τη Mia Hansen-Løve πιο πρόσφατα… 
Μπορείς να επιλέξεις μια ταινία ή έναν σκηνοθέτη που σε βοήθησε και έχεις καλές αναμνήσεις; 

Για την ακρίβεια θα επέλεγα περισσότερους από έναν ρόλους γιατί είχα μεγαλύτερη συμμετοχή σε ταινίες λιγότερο γνωστών σκηνοθετών.
Από τους σκηνοθέτες που μου ανέφερες, σε μια ταινία της Mia Hansen-Løve είχα έναν καλό ρόλο αλλά με το Milos Forman ή τον Robert Altman και τον Kieslowski από τη μια πλευρά οι ρόλοι μου ήταν μικροί, από την άλλη ήταν υπέροχη εμπειρία.
Για παράδειγμα με τον Altman ο ρόλος που είχα βασίζονταν αποκλειστικά στον αυτοσχεδιασμό.
Δεν είχα γραπτό κείμενο.
Και ήταν φοβερό.
Κανονικά μισούσα τους αυτοσχεδιασμούς αλλά με εκείνον ήταν όντως φοβερό, είχε πλάκα, ήμουν εντελώς αληθινή γιατί είχα τόση εμπιστοσύνη στον τρόπο που μας έβλεπε και μας καθοδηγούσε που ήξερα πως ακόμα και αν μου ζητούσε να πέσω από το παράθυρο θα του απαντούσα ‘Κανένα πρόβλημα, Μπομπ’! 

Αλήθεια θα το έκανες; 

Ναι, δεν θα είχα πρόβλημα! Θα έπεφτα!
Ξέρεις, ο σκηνοθέτης είναι αυτός που σου δίνει την ενέργεια να το κάνεις.
Και ελπίζω πως έχω να δώσω αυτή την ενέργεια στους ηθοποιούς που δουλεύουν μαζί μου διότι τους αγαπώ και πιστεύω σε αυτά που τους λέω.
Ο Robert Altman είχε έναν τρόπο να κρατάει τους ηθοποιούς του ενωμένους, κάτι πραγματικά υπέροχο.
Πραγματικά λάτρεψα τη δουλειά μαζί του, ήταν εκπληκτικός.
Θα έλεγα το ίδιο και για τον Forman.
Ήταν αρκετά διαφορετική εμπειρία μα και πάλι υπέροχη. 

Αν θυμάμαι καλά με τον Altman έχεις δουλέψει δύο φορές, σωστά; 

Σωστά. 

Πιστεύω μια από τις καλύτερες ταινίες που συμμετείχες πριν αρκετά χρόνια είναι το ‘The Legend of the Holy Drinker’ του Ermanno Olmi. 
Μια ταινία που μάλλον πρόσφατα ανακαλύψαμε ξανά. 

Ω ναι, τη θυμάμαι. 

Είναι μια παράξενη ταινία. 

Ναι, πολύ παράξενη. 

Και σκοτεινή θα έλεγα. 

Σίγουρα είναι. 

Και εκπληκτική βέβαια. 
Έτυχε να την παρακολουθήσω πρόσφατα, γι’ αυτό ήθελα να την αναφέρω. 

Πιστεύω πως πρόκειται για μια πολύ όμορφη ταινία και νιώθω πολύ τυχερή που δούλεψα με τον Ermanno Olmi γιατί ήταν ένας πολύ σημαντικός σκηνοθέτης.
Αλλά το να υποδύεσαι σοφά το ρόλο σου είναι λίγο μπερδεμένο γιατί γνωρίζει πολύ καλά τι θέλει και πράγματι σε χρησιμοποιεί σα να είσαι χρώμα σε έναν πίνακα ζωγραφικής.
Αυτός αποφασίζει τι θα κάνεις εσύ.
Η συζήτηση μεταξύ μας ήταν κάπως πιο περίπλοκη σε σύγκριση με τους υπόλοιπους.
Μ’ εμένα ήταν άψογος, είχα θαυμάσια σχέση μαζί του αλλά είχα λιγότερη αυτονομία ως ηθοποιός μαζί του απ’ ότι είχα με τον Robert Altman για παράδειγμα.
Είναι μια πολύ όμορφη και καλή ταινία πάντως, έχεις δίκιο. 

Ναι, είναι. 
Ζεις στη Γαλλία, σωστά; 

Ναι. 

Πες μου, σήμερα το κοινό στο σινεμά στη Γαλλία αποτελείται κυρίως από νέους ή μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους; 

Λένε πως οι γυναίκες πηγαίνουν στο σινεμά περισσότερο από τους άντρες.
Οι νέοι δεν πάνε όσο θα έπρεπε.
Και μπορούν.
Πηγαίνουν κυρίως να δούνε τις μεγάλες αμερικάνικες παραγωγές.
Οι σινεφίλ, δηλαδή οι πραγματικοί περίεργοι, που ανακαλύπτουν νέες ταινίες και πάνε στην Cinémathèque είναι μόνο το 10% των νέων, οι υπόλοιποι δεν πάνε καθόλου.
Σκοτώνουν το χρόνο τους με τις σειρές, βλέποντας τες ακόμα και στο κινητό τους τηλέφωνο!
Όταν βλέπω κάποιον στο μετρό να παρακολουθεί μια ταινία στο κινητό, μου έρχεται να σηκώσω το χέρι μου και να του πω ‘ΜΗΝ ΤΟ ΚΑΝΕΙΣ ΑΥΤΟ!’.
Δε γνωρίζει πόσες ώρες δουλεύουμε με τους φωτισμούς και όλα τα υπόλοιπα, δε μου αρέσει καθόλου αυτό. 

Είναι λυπηρό όντως. 

Είναι απαίσιο. 

Για το μέλλον του κινηματογράφου έχεις να πεις κάτι; 

[γελάει…] Πιστεύω πως… Είναι παράξενο διότι αλήθεια πιστεύω στην απόλαυση της εμπειρίας που μοιράζεσαι όταν βρίσκεσαι στον κινηματογράφο, πραγματικά το αγαπώ.
Βλέπω πολλές ταινίες στο σπίτι αλλά πάντα είναι καλύτερα να βρίσκομαι στον κινηματογράφο μαζί με άλλους ανθρώπους τριγύρω.
Κάτι τέτοιο νομίζω θα αντισταθεί στο κύμα που οδεύει προς τον ατομικισμό στα πάντα.
Και για την παρακολούθηση ταινιών σαφώς.
Και ελπίζω να έχω δίκιο…
Υπάρχουν πράγματα που θα επινοηθούν, δεν ξέρω τι ακριβώς.
Νομίζω η ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ιστορίες.
Τώρα πώς θα ειπωθούν, δεν το ξέρω. Θα είναι σε σινεμά;
Πώς μπορώ να ξέρω; Το ελπίζω βέβαια. 

Μακάρι.

Πες μου εσύ τώρα.
Σου άρεσε η ταινία; 

Ναι, μου άρεσε. 
Ήταν ένα γλυκόπικρο έργο. 

Πιστεύεις θα έρθει το κοινό στην Ελλάδα να την δει στο σινεμά; 

Το ελπίζω. Και το εύχομαι. 
Στην ταινία πίσω, φαντάζομαι πως η Marie έπρεπε να μάθει την αλήθεια στο τέλος αλλά…

Νομίζω την ξέρει.
Δε γνωρίζει φυσικά τις λεπτομέρειες αλλά καταλαβαίνει πολλά.
Ξέρει την εγγονή της καλά. 

Ξέρει αλλά δεν θέλει να αναφέρει τίποτα. 

Όντως.
Νομίζω πως το ακούει σε μια σκηνή μέσα στην ταινία. 

Επίσης, παρατήρησα πως χρησιμοποιείς αρκετή μουσική στην ταινία σου. 

Ναι, είναι αλήθεια.
Παίζει σημαντικό ρόλο γιατί εκφράζει σε μένα όλες τις λέξεις τις οποίες η Jewell είναι ανίκανη να εκφράσει με λόγια.
Είναι όλη αυτή η σύγχυση που επικρατεί στο κεφάλι της, η αγάπη που νιώθει, όλα αυτά μαζί. 

Σχετίζεται και με το background της λογικά λόγω επαγγέλματος. 

Ναι, φυσικά. Προέρχεται από τη σκηνή της ροκ μουσικής. 

Λοιπόν, φτάσαμε στο τέλος. Ευχαριστώ πολύ για την υπέροχη κουβέντα Sandrine. 

Και εγώ σε ευχαριστώ πολύ.

Πάνος Μουζάκης

Απριλίου 23, 2019