Αυτές τις μέρες που τις περισσότερες ώρες της ημέρας τις περνάμε στο σπίτι ήρθε η στιγμή να δώσουμε την ευκαιρία και σε παλιότερες, αριστουργηματικές ταινίες που έγραψαν ιστορία να μας αποδείξουν την αξία τους.
Το - κατά πολλούς – πρώτο εθνογραφικό ντοκιμαντέρ της ιστορίας, ο Νανούκ του Βορρά, δημιουργήθηκε από έναν άνθρωπο που μέχρι εκείνη τη στιγμή ουδεμία σχέση είχε με τον κινηματογράφο.
O Robert Flaherty χωρίς να κατέχει γνώσεις ανθρωπολογίας ή σκηνοθεσίας, κατάφερε να δημιουργήσει ένα ιστορικής σημασίας φιλμ.
Υιός ενός μεταλλοδίφη ήταν κυρίως ένας εξερευνητής μετάλλων που τον προσέλαβαν για να ερευνήσει τον Κόλπο Χάντσον στον Καναδά για μεταλλεύματα.
Μετά την πρώτη του εξόρμηση το 1916 έκαψε κατά λάθος όλο το film που είχε τραβήξει.
Αυτό το ατυχές γεγονός έμελλε να είναι η αιτία της επιτυχίας του καθώς το 1920 επέστρεψε στον Κόλπο του Χάντσον για μία δεύτερη ταινία με τη χρηματοδότηση της Revillion Freres, γαλλικής εταιρίας με γούνες.
Θέμα αυτής της ταινίας ήταν η ζωή του Νανούκ, ενός γενναίου και καλόκαρδου Εσκιμώου Ινουίτ, και της οικογένειάς του, με τους οποίους έζησε ο Flaherty για σχεδόν ενάμιση χρόνο.
Στην πραγματικότητα ο Νανούκ είναι ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Ινουίτ Allakariallak.
Υποδύεται, δηλαδή, τον εαυτό του, αλλά με άλλο όνομα και σε μία παλιότερη εποχή.
Ο Flaherty είχε ζήσει τόσο πολύ με αυτούς τους ανθρώπους που τους είχε αγαπήσει πραγματικά και θαύμαζε τον Allakariallak.
Έτσι, επιθυμώντας να μοιραστεί με όλους μας την ιστορία του Ήρωα των Ινουίτ, τον έκανε πρωταγωνιστή του.
Χρησιμοποίησε έναν συγκεκριμένο άνθρωπο ως μία είσοδο σε έναν άγνωστο κόσμο χωρίς να προσπαθεί να αποθανατίσει απλά την κουλτούρα.
Επιθυμούσε να παρουσιάσει την ζωή των Εσκιμώων στην πιο απλή εκδοχή της καθημερινότητας τους, προτού ο Λευκός άνθρωπος εισβάλει σε αυτή.
Στην ταινία βλέπουμε σκηνές από κυνήγι, το χτίσιμο ενός Ιγκλού, το ψάρεμα, την μετακίνηση με έλκηθρο, σκηνές από την καθημερινότητα τους.
Στιγμές οικογενειακές και στιγμές επιβίωσης.
Όλα ιδωμένα με την απόλυτη τρυφερότητα, σεβασμό και θαυμασμό που έτρεφε ο Flaherty για τους φίλους του.
Η ταινία αποτελείται από το εξής παράδοξο: εμπεριέχει τόση δόση αλήθειας, όση και φαντασίας.
Η επιθυμία του σκηνοθέτη ήταν να παρουσιάσει τη ζωή τους με απόλυτη αυθεντικότητα για αυτό ήθελε και οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές να έχουν γνώμη πάνω στο φιλμ.
Για το λόγο αυτό, πολλές σκηνές συζητήθηκαν, διαφοροποιήθηκαν ή ξανατραβήχτηκαν.
Σε άλλες περιπτώσεις πάλι, προτάθηκαν από τον ίδιο τον Νανούκ (σκηνές κυνηγιού κ.ά.).
Στο μνημειώδες χτίσιμο του Ιγκλού από πάγο, η σκηνή εξολοκλήρου σκηνοθετήθηκε ώστε το Ιγκλού να χωράει την ογκώδη κάμερα και να φωτίζεται επαρκώς για τις ανάγκες της λήψης.
Παρότι ο Flaherty κατακρίθηκε από πολλούς ότι οι σκηνές του ήταν στημένες και προκατασκευασμένες και άρα δεν υπήρχε αλήθεια στο φιλμ του, εκείνος ήθελε να δείξει την πιο ειλικρινή και αθώα πλευρά της καθημερινότητας των Ινουίτ.
Να δείξει τον ιδανικό κόσμο τους, ο οποίος τόσο πολύ διαφέρει από τον δικό μας.
Στα μάτια του εκείνοι ήταν λιγότερο φθαρμένοι από τον πολιτισμό, πιο αυθεντικοί, πιο αληθινοί.
Επέλεξε να διατηρήσει το δόρυ ως μέσο για κυνήγι στην ιστορία του ενώ την εποχή εκείνη οι Εσκιμώοι είχαν ήδη υιοθετήσει τα πιο αποτελεσματικά όπλα.
Επιπλέον, σε κάποια σκηνή δείχνει τον Νανούκ να προσπαθεί να φάει έναν δίσκο βινυλίου από ένα γραμμόφωνο.
Όμως, πολύ καιρό πριν ο ίδιος ο Flaherty του είχε δείξει και το γραμμόφωνο και τους δίσκους του.
Αυτό που πολλοί δεν καταλαβαίνουν είναι ότι αφενός ήταν μία από τις πρώτες δειλές προσπάθειες μίας πρώιμης μορφής εθνογραφικού ντοκιμαντέρ δημιουργημένου κυρίως μέσω της συμμετοχικής παρατήρησης.
Αυτό ακριβώς το κάνει σπουδαίο παρά τα όποια ελαττώματά του.
Όπως, άλλωστε, είπαμε και στην αρχή ο Flaherty δεν ήταν πολύπειρος σκηνοθέτης και αναλυτής.
Ήταν απλά ένας καλλιτέχνης με αγάπη για την έρευνα που τον συγκίνησε η αγνότητα τους, η διαφορετικότητα τους και το άγνωστο, που έγινε εν τέλει γνωστό, οικείο και αγαπημένο.
Έκανε αυτό το συγκινητικό οδοιπορικό συνδυάζοντας την εκπληκτική φωτογραφία με μία όμορφη τρυφερή ιστορία ενός ήρωα.
Αφαίρεσε την βαρετή αλήθεια και έφτιαξε μία διαφορετική, πιο ουσιώδη.
Ήταν ένας πρωτοπόρος του κινηματογράφου χωρίς καν να το επιδιώκει και άφησε σε εμάς μία τεράστια πολιτιστική κληρονομιά και ένα καλλιτεχνικό διαμάντι είτε αυτό ιδωθεί ως εθνογραφικό ντοκιμαντέρ είτε ως fiction documentary (docufiction).
Το 1989 η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου χαρακτήρισε τον Νανούκ του Βορρά ως «πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σπουδαίο».
Φυσικά, δεν έκανε καθόλου λάθος, δίνοντας στο film την σημασία και τη θέση που του αξίζει στην ιστορία του κινηματογράφου.
Όσο για τον Flaherty, μπορεί να μην κατάφερε σε επόμενες ταινίες του να γράψει ιστορία αλλά συνέχισε να κινηματογραφεί και να προσπαθεί με το δικό του τρόπο να μας ταξιδέψει σε νέους, ανεξερεύνητους κόσμους και πολιτισμούς.
Ζωή Γιαννακούλη.
Δείτε ολόκληρη τη ταινία στο παρακάτω video.
1.jpg)
